AFGANİSTAN, TACİKİSTAN, DOĞU TÜRKİSTAN ve MAKEDONYA

Afganistan

Güneybatı Asya'da yer alan Afganistan, kapladığı alan bakımından Türkiye'den küçüktür (652 000 km2). Başkenti Kabil olan Afganistan'ın yönetim şekli cumhuriyettir.

Genel olarak dağlık bir ülke olan Afganistan'da Hindukuş dağları geniş yer kaplar. Güney kesimlerinde ise çöller vardır.

Afganistan'da iklim karasaldır. Bozkırlar ülkede geniş yer kaplar. Orman alanları oldukça azdır. Ceyhun ve Hilmend başlıca akarsularıdır.

Nüfusun 22 milyon olduğu Afganistan'da Türk nüfusunun oram %20'dir. Özbekler, Türkmenler, Kırgızlar ve Kazaklar, bu ülkenin Türk nüfusunu oluştururlar. Türkler daha çok ülkenin kuzeyindeki yerleşim birimlerinde yaşar ve tarımsal etkinliklerde bulunurlar.

Halkının büyük bir bölümü geçimini tarımdan sağlar. En çok üretilen tarım ürünleri; tahıl, şeker pancarı, pamuk ve çeşitli meyvelerdir. Hayvancılık da önemli bir geçim kaynağıdır.

Ülkede zengin yer altı kaynakları olmasına rağmen pek çoğu işletilememektedir. Ürettiği en önemli yer altı kaynağı doğal gazdır.

Sanayinin fazla gelişmediği Afganistan'da geleneksel el sanatları çok yaygındır. Ülkedeki savaşlar sanayisinin gelişmesini ve dünyaya açılmasını engellemektedir.

Yurdumuz ile Afganistan arasındaki ilişkiler, Ulu Önder Atatürk'ün girişimleriyle başlamıştır. Türkiye pek çok Afganlı gence, ülkemizde eğitim olanağı sağlamıştır. Ayrıca Sovyet işgali nedeniyle ülkeden ayrılan çok sayıda Afgan ailesini göçmen olarak kabul etmiştir. İki ülke arasındaki ilişkiler her geçen gün gelişme göstermektedir.

Tacikistan

Tacikistan, Batı Türkistan'da yer alan Orta Asya cumhuriyetlerindendir (bk.Harita 26). Oldukça küçük bir ülke olan Tacikistan (143 100 km2)'ın başkenti Duşanbe'dir. Ülkenin yönetim şekli cumhuriyettir.

Çok dağlık bir ülke olan Tacikistan'ın doğusunda çok yüksek olan Pamir yaylası yer alır. Düzlükler, daha çok ülkenin kuzeyinde olup buraları hem yerleşmeye hem de ekonomik etkinliklere olanak verir.

Ülkede genel olarak karasal bir iklim hüküm sürer. En önemli akarsuyu, Ceyhun'dur. Bitki örtüsü daha çok akarsu boylarında yoğunlaşmıştır. Orman alanları az yer kaplar.

Ülkenin nüfusu 5,6 milyondur. Bu nüfusun 1 milyon kadarını Özbek ve Tatar Türkleri oluşturur.

Ülkede en önemli ekonomik etkinlik tarımdır. Ancak, tarım alanları oldukça kısıtlıdır. Pamuk, patates, tahıl, yem bitkileri ve sebze en çok ürettiği tarımsal ürünlerdir. Hayvancılık ve ipek böcekçiliği de önemli geçim kaynaklarındandır. Halıcılık ve diğer el sanatları yaygındır. Yüksek otlaklarda en çok koyun ve sığır beslenir.

Yer altı kaynakları bakımından pek zengin olmayan ülkede, kömür, doğal gaz ve petrol başlıca yer altı kaynaklarını oluşturur.

Türkiye ile Tacikistan arasındaki ilişkiler giderek gelişmektedir.

Sincan - Uygur Özerk Bölgesi

Sincan-Uygur Özerk Bölgesi, Türkistan'ın Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içindedir. Türkiye'nin iki katından fazla bir yüz ölçüme sahiptir (1,8 milyon km2). Sincan-Uygur'un Başkenti Urumçi'dir. Diğer önemli kentleri; Kaşgar ve Yarkent'tir.

Altay dağlan bölgenin kuzeyinde, Karanlık ve Altın dağları güneyinde yar alır. Bölgenin ortasında Tanrı Dağları yükselir. Bu dağların kuzeyinde Çungarya, güneyinde de Tarım havzaları vardır. Tarım havzasının ortasında geniş alan kaplayan Taklamakan çölü uzanır. Karasal iklimin egemen olduğu bölgede bozkırlar geniş yer tutar.

Kaynağını çevredeki yüksek dağlardan olan Tarım ırmağı, bölgenin en önemli akarsuyudur.

20 milyon kadar insanın yaşadığı Sincan-Uygur Özerk Bölgesi'nde, nüfusun çoğunluğunu Uygur Türkleri oluşturur. Özbekler.Tatarlar, Kazaklar ve Kırgızlar burada yaşayan diğer Türklerdir. Bölgenin dağ etekleri ve vahalar nüfusun yoğun olduğu yerlerdir. Buraları gerçek bir Türk yurdudur. Burada yaşayan Türkler, çeşitli etkilere rağmen kültürlerini, dillerini, örf ve âdetlerini korumuşlardır.

Konuştukları dil Uygurcadır. Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan Divanü Lügati't-Türk, Uygur kültürünü yansıtan önemli bir eserdir. Bu eser Türk dillerinin bir sözlüğü ve ansiklopedisi niteliğindedir.

Tarım, ülkenin önemli geçim kaynağıdır. Tahıl, pamuk, meyve ve sebze yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir. Önemli yer altı kaynakları; petrol, demir ve kömürdür.

Makedonya

Makedonya bir Balkan ülkesidir Yüz ölçümü oldukça az olan (25 713 km2) ülkenin başkenti Üsküp'tür. Yönetim şekli cumhuriyettir.

Genelde dağlık bir ülke olan Makedonya'nın önemli akarsuyu Vardar ırmağı ve kollarıdır. Birer turizm merkezi olan Ohri ve Presba önemli gölleridir.

Makedonya'da karasal bir iklim etkilidir. Kışlar oldukça soğuk geçer. Ülkenin önemli bir bölümü ormanlarla kaplıdır.

Nüfusu 2,2 milyon kadardır. Bu nüfusun %5'ini Türkler oluşturur. Üsküp, Manastır ve Pirlepe Türklerin yoğun olduğu önemli kentlerindendir. Buralarda çok sayıda Türk eseri bulunur.

Ülkenin ekonomisi tarıma dayanır. Tütün, pirinç, buğday, pamuk, üzüm yetiştirdiği başlıca tarım ürünleridir. Ülkede daha çok küçükbaş hayvan beslenir.

Türkiye, bu ülkenin bağımsızlığını ilk tanıyan ülke olmuştur. Devletimiz bu ülkeye hem siyasî hem de ekonomik alanda her zaman destek olmaktadır.