TBMM'NİN AÇILMASI VE TEŞKİLAT-I ESASİYE

TBMM'NİN AÇILMASI (23 Nisan 1920)

İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u işgal etmesi ve Mebusan Meclisi'nin kapatılması üzerine M.Kemal, bir genelge yayınlayarak Ankara'da olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin toplanacağını bildirmiştir.

Genelgede seçim yapılarak her sancaktan 5 delegenin 15 gün içinde Ankara'ya gelmesini istemiştir.

Olağanüstü Yetkilere Sahip Meclis 23 Nisan 1920'de açılmıştır.

Meclis üç gruptan oluşmuştur:

1. Seçimle belirlenenler,

2. Kapatılan Mebusan Meclisi'nden gelenler,

3. Sürgünden dönen 14 milletvekili.

Not : Meclis 120 milletvekili ile toplanmıştır. Milletvekili sayısı zamanla 390'a çıkmıştır. Üyeler çok çeşitli mesleklerden oluşmuştur.

Mustafa Kemal'in Önergesi (24 Nisan 1920):

1. Hükümet kurmak gereklidir.

2. Geçici kaydıyla bir hükümet reisi tanımak veya padişah vekili atamak doğru değildir.

3. TBMM'nin üstünde güç yoktur.

4. TBMM, yasama ve yürütme yetkisine sahiptir.

5. Meclisten ayrılacak bir kurul meclise vekil olarak hükümet işlerini görür.

6. Meclis başkanı, hükümetin de başkanıdır.

7. Padişah ve halifenin durumu, bulunduğu baskıdan kurtulduktan sonra Meclis tarafından görüşülecek ve durumları belirlenecektir.

Önemi:

TBMM'nin açılması ile yeni Türk Devleti kurulmuştur.

"Geçici bir hükümet reisi tanımak doğru değildir" denerek meclisin bağımsızlığı ve devamlılığı belirtilmiştir (2.madde).

TBMM'nin üstünde güç olmadığı belirtilerek İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır (3.madde).

İlk TBMM'de "güçler birliği ilkesi" ve "Meclis Hükümeti Sistemi" kabul edilmiştir (4.madde).

Bu önerge 20 Ocak 1921 Anayasası kabul edilinceye kadar Meclisin çalışma esaslarını belirlemiştir.

"Türkiye Büyük Millet Meclisi" adının kullanılması; kurulan yeni devletin milliyetçi düşünceler taşıdığını ve Türk milletine dayandığını ortaya koymaktadır.

TBMM 23 Nisan 1920'de MUSTAFA KEMAL'in konuşması ile açıldı.

I.TBMM'nin Özellikleri

TBMM'nin açılması ile Temsil Kurulu sona ermiştir.

TBMM, Meclis Hükümeti Sistemi ile çalışmıştır.

TBMM, kurucu meclistir. Ancak ulusal birliğin dağılmaması için "Olağanüstü Yetkilere Sahip Meclis" adı kullanılmıştır.

"Milli Egemenlik" ilkesi gerçekleşmiştir.

İlk meclis, çok farklı görüş ve mesleğe sahip kişilerden oluşmuştur. Bu kadar farklı görüşe sahip insanları bir arada tutan düşünce "yurdun bağımsızlığını" kurtarma düşüncesidir.

TBMM, Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasını sağlamıştır. Zor koşullar altında yıpranan meclisin 1 Nisan 1923'te yenilenme kararı alınmış, 11 Ağustos 1923 tarihinde II.TBMM açılmıştır.

I.TBMM’nin Gerçekleştirdiği Çalışmalar

TBMM açılmıştır (23 Nisan 1920).

Hıyanet-i vataniye Kanunu çıkarılmıştır (29 Nisan 1920).

İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur (11 Eylül 1920).

TBMM ilk anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye’yi kabul etmiştir (20 Ocak 1921).

İstiklal Marşı kabul edilmiştir (12 Mart 1921).

Saltanat kaldırılmıştır (1 Kasım 1922).

İzmir İktisat Kongresi toplanmış ve Misak-ı İktisadi kabul edilmiştir (18 Şubat-4 Mart 1923).

Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır (24 Temmuz 1923).

Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası - 20 Ocak 1921)

Yunan ilerleyişi devam ettiğinden bir anayasa çıkarılması zorlaşmıştır.

I.İnönü Savaşı'nın kazanılması üzerine M.Kemal bir önerge yayınlamıştır (13 Eylül 1920).

Teşkilat-ı Esasiye adındaki bu önerge Türk Devleti'nin ilk anayasası olmuştur (20 Ocak 1921).

23 esas ve bir ek maddeden oluşmuştur.

Kanun-i Esasi’nin Teşkilat-ı Esasiye ile çelişmeyen bölümleri yürürlükte kalmıştır.

Türkiye Devleti’nin ilk anayasasıdır.

1921 Anayasası'nın Maddeleri

1. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

2. Kanun yapmak (yasama) ve yürütme yetkisini kullanmak milletin tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM'ye aittir.

3. Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir ve hükümet "TBMM Hükümeti" adını alır.

4. TBMM, iller halkınca seçilen üyelerden oluşur.

5. TBMM'de seçim iki yılda bir yapılır.

6. TBMM, hükümeti seçtiği vekillerle (bakanlarla) yönetilir.

7. Şer’i hükümlerin uygulanması TBMM’ye aittir.

8. Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır.

Önemi:

Yeni Türk Devleti'nin kuruluşunun siyasi ve hukuki belgesidir.

Güçler Birliği İlkesi kabul edilmiştir.

Türk tarihinde ilk kez egemenlik ulusa verilmiştir.

Meclis içinde İstiklal Mahkemeleri kurulmuş ve yargı gücü de kullanılmıştır.

Ulusal birliğin bozulmaması için devletin rejimi belirtilmemiştir.

TBMM, yaptığı anayasa ile Kurucu Meclis özelliğini göstermiştir.

Meclis Hükümeti sistemi kabul edilmiştir.

Şer'i hükümlerin TBMM tarafından yerine getirilmesi kabul edildiğinden 1921 Anayasası laik bir anayasa değildir.

1921 Anayasası, 1924 Anayasası'nın ilanına kadar yürürlükte kalmıştır.

1921 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler

Devletin rejiminin cumhuriyet olduğu belirtilmiştir (1923).

Cumhuriyetin ilanı ile Meclis Hükümeti Sistemi sona ermiş Kabine Sistemi’ne geçilmiştir.

TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU ( 1921 ANAYASASI )

Kanun Numarası : 85
Kabul Tarihi : 20 Ocak 1337 (1921)
Madde 1.
Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir. Yönetim biçimi; halkın kendi yazgısını doğrudan ve fiilen yürütmesi esasına dayanır.

Madde 2.
Yürütme erki ve yasama yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi’nde belirlenir ve toplanır.

Madde 3.
Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükümeti “Büyük Millet Meclisi Hükümeti” ünvanını taşır.

Madde 4.
Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilen temsilcilerden oluşur.

Madde 5.
Büyük Millet Meclisi’nin seçimi iki yılda bir yapılır: Seçilen üyenin görev süresi iki yıl olup, yeniden seçilebilme olanağına sahiptir. Eski kurul, yeni kurulun toplanmasına kadar görevini sürdürür.Yeni seçim yapılmasına olanak bulunmadığında, toplantı dönemi yalnız bir yıl uzatılabilir. Büyük Millet Meclisi üyelerinin her biri, sadece kendisini seçen ilin vekili olmayıp, tüm milletin vekilidir.

Madde 6.
Büyük Millet Meclisi’nin genel kurulu, ekim ayı başında çağrı yapılmaksızın toplanır.

Madde 7.
Şer’i hükümlerin uygulanması, genel yasaların yapılması, değiştirilmesi ve kaldırılması ve antlaşma ve barış yapılması ve vatan savunması gibi anayasal haklar Büyük Millet Meclisi’ne aittir. Yasaların ve diğer düzenlemelerin yapılmasında, zamana ve gereksinimlere göre en uygun fıkıh hükümleri ile ilgili usul ve işlemler esas alınır. Bakanlar Kurulu’nun görev ve sorumlulukları özel yasa ile belirlenir.

Madde 8.
Büyük Millet Meclisi, hükümetin bakanlıklara ayrılması ile ilgili özel yasalar gereğince, seçtiği vekiller (bakanlar) aracılığı ile yönetir. Meclis, yürütme ilgili konularda, bakanlara yön verir ve gereğinde bakanları değiştirir.

Madde 9.
Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından seçilen başkan, bir seçim dönemi için Büyük Millet Meclisi’nin başkanıdır. Bu kimlikle meclis adına imza koymaya, Bakanlar Kurulu’nun kararlarını onaylamaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu içlerinden birini kendilerine başkan seçer. Ancak Büyük Millet Meclisi’nin Başkanı, Bakanlar Kurulunun doğal başkanıdır.

( 1921 Anayasası 23 madde ve bir madde-i münferide olmak üzere 24 maddeden oluşur. Burada sadece yasama ve yürütme ile ilgili olan maddeler verilmiştir. Diğer maddeler idareye ilişkin esasları tespit eder. )