KAMERUN ,KENYA, KOMOROLAR,KONGO ve LESOTHO

KAMERUN

DEVLETİN ADI: Kamerun Birleşik Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Yaunde
NÜFUSU: 12.662.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 465.458 km2
RESMİ DİLİ: Fransızca, İngilizce, yerli diller
DİNİ: İslâmiyet, Hıristiyanlık,Animizm
PARA BİRİMİ: Kamerun Frankı

Afrika’nın batısında ve ortasında yer alan bir devlet. Kamerun’un doğusunda Orta Afrika Cumhuriyeti, güneybatısında ve güneyinde Kongo, Gabon ve Ekvator Ginesi, kuzeydoğusunda Çad, kuzeybatısında ve kısmen batısında Nijerya, batısında Atlas Okyanusu vardır.

Târihi

On beşinci yüzyılda Portekizli denizci Fernando Poo’nun kıyılarını görmesiyle keşfedilen Kamerun’a Avrupalılar 17. yüzyılda yerleşmeye başladılar. Kıyı kesimlerdeki kabileler, Avrupalıların iç kesimlere sızmalarına yardım ettiler. İlk olarak Almanlar ülkeyi ele geçirdiler. 1916’ya kadar Almanların elinde kalan Kamerun, Birinci Dünyâ Savaşı sonrası İngiltere ve Fransa’nın, Almanya’nın Afrika’daki sömürgelerini ele geçirme çalışmaları sonucu aralarında paylaşıldı. Ülkenin onda dokuzu Fransız, onda biri de İngiliz hâkimiyetine girdi. 1959 yılında iç yönetimde bağımsızlığını kuran Kamerun, 1960’da ise yapılan halk oylamasıyla tam bağımsızlığını kazandı. 1961’de İngiltere yönetimindeki parçası Batı Kamerun’da,Kamerun Cumhûriyeti ile birleşti. 1972’de yapılan bir referandum neticesinde yürürlüğe giren yeni anayasayla federal yönetimden, merkezî bir yönetime geçildi. 1984’te askerî darbe girişimi başarısızlıkla neticelendi. Bağımsızlığını kazandıktan otuz iki yıl sonra 1992’de ilk kez çok partili seçimler yapıldı. 11 Ekim 1992’de yapılan Başkanlık seçimlerini Biya kazandı. Başkanlık seçimlerine hîle karıştırıldığı gerekçesiyle şiddetli gösteriler oldu.

Fizikî Yapı

Yeryüzü şekli bakımından değişik yapı gösteren Kamerun üç bölgeye ayrılarak incelenmektedir:

Güney Kamerun; Atlas Okyanusu kıyılarının nehirlerinden haliçlerle devam eden yer yer sazlık ve mangrov adı verilen bataklık bitkilerile kaplı, sıcak, yağışlı ovalar uzanır. Güney ve doğu boyunca nehir yatakları ile parçalanmış, yüksekliği kuzeye doğru 1000 m’yi bulan yaylalar bu bölgenin başlıca yer şekilleridir. Güneybatıdan başlayan sarp kırıklar kuzeydoğuya doğru uzanırlar. Burada yanardağlar vardır. Eskiden İngiliz Kamerun’u olan bu topraklarda bulunan ve bir yanardağ olan Kamerun Dağı, denizden az içeride 4070 m yüksekliğe sâhiptir ve hâlen faaliyettedir.

Orta Kamerun; kuzeybatı sarp kırıkları ile çevrili olan bir yayladır. Yüksekliği 800-1500 m arasında değişir.

Kuzey Kamerun; Ova, Mandasa Dağları ve kuzeye doğru Çad Gölüne kadar olan kısmı içine alan bir bölgedir. Göllere doğru uzanan bu yer ülkenin, Afrika’nın iç kısımlarına uzanan kısmıdır. Ülkenin önemli nehirleri arasında Atlas Okyanusuna dökülen Nyong, Samağa Canpo ve Dya nehirleri bulunur.

İklim

Kamerun yeryüzü şekilleri gibi iklim yönünden de değişiklik gösterir. Ülkede genel olarak ekvator iklimi hüküm sürer. Kuzeye gidildikçe iklim kuraklaşır. Orta Kamerun’da bol yağış olmasına rağmen 5 ile 7 ay süren bir de kurak mevsim vardır. Güney kesimi dünyânın en çok yağış alan bölgesinden biridir. Yıllık yağış ortalaması 10 m’yi bulur.

Tabiî Kaynaklar

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Güney kesimi ve kıyı şeridi gür Ekvator ormanları ile kaplıdır. Orta kısımda ise savanlar ve küme ağaç topluluklarına rastlanır. Kuzey kesiminde dikenli ağaçlar ve bitkiler çöle geçişi sağlar. Güney kesiminde ormanların yanında sazlık ve manğrov adı verilen bataklık bitkileri ile kaplıdır. Tropikal ormanları bulunan ülkede; fil, şempanze, goril, zürâfa, antilop, aslan gibi yabanî hayvanlar bulunur.

Mâdenler:

Yeraltı kaynakları bakımından fakir olan Kamerun’da kaserit, titan oksidi, Duala bölgesinde de petrol bulunmaktadır. Bunun yanında altın, alüminyum ve kalay da bulunur. Gümüş, bakır, tungsten, elmas yatakları da tesbit edilmiştir.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Kamerun’un nüfûsu 12.662.000’dir. Halkın büyük kısmını Bantular meydana getirir.Kamerun’da 24 değişik dili konuşan 200 civârında kabile vardır.

Halkın büyük kısmı ülkenin doğu kesiminde ve kırlık bölgelerde yaşar. Başlıca kabileleri arasında Kirdi, Fuble ve Bamilikeler bulunur. Yaounde ve Douala önemli şehirlerinden ikisidir.

Din:

Halkın % 40’ı Afrika kabilesinin ananevî dîni olan Animizm’e bağlıdır. Halkın % 35’lik kesimi Hıristiyandır. Müslümanlar toplam nüfûsun beşte birini teşkil etmelerine rağmen, İslâmiyet hızla yaygınlaşarak dinamik bir görünüm arz etmektedir.

Eğitim:

Ülkede okullar devlet, misyonerler ve bâzı özel kişiler tarafından kurulmuştur. Devlet okulları ücretsizdir. Devlet diğer okullara devam edenler için de para yardımı yapmaktadır. Okuma-yazma oranı düşük olmasına rağmen, yeni neslin çoğunluğu okula gitmektedir. İlk ve orta öğretim yapılan yüzlerce okulun yanında yüksek okullar ve başşehirde bir üniversite vardır.

Siyasî Hayat

Federal bir cumhûriyet olan Kamerun, Cumhurbaşkanı ve 120 üyeli meclis tarafından yönetilmektedir. Federal meclisin üyelerinin yarısı doğrudan doğruya halk tarafından, yarısı ise federe devletlerin meclisleri tarafından seçilir.

Federal meclis tarafından 5 yıl için seçilen Cumhurbaşkanı aynı zamanda başbakandır.

Ekonomi

Tarım:

Ekonominin tarıma dayandığı ülkede en önemli ürünler arasında kakao başta gelir. Bunun yanında kahve, pamuk, muz, pirinç, kauçuk da dışarıya satılacak kadar yetiştirilir. Ayrıca susam, çay, baharat, şeker kamışı, mısır ve patetes de yetiştirilir. Ülkenin orta kısımlarında sığır sürüleri bulunur.

Ormancılık:

Ülke topraklarının üçte birinin ormanlarla kaplı olması sebebiyle bol miktarda kereste elde edilir. Yıllık ortalama 12 milyon metreküp kereste üretimi yapılır.

Balıkçılık:

Atlantik Okyanusu ve iç sularda yapılan balıkçılık ile ortalama senede 70 bin ton balık avlanır.

Sanayi:

Ülke sanâyii son yıllarda gelişmiştir. Çıkarılan boksitin işlendiği bir alüminyum fabrikası vardır. Bunun yanında çimento, şeker, sabun, ayakkabı, besin maddeleri ve sigara fabrikaları vardır. Son yıllarda bulunan petrol ekonominin hızlanmasına sebeb olmuştur.

Ticâret:

Kamerun’un dış ticâreti genel olarak iyi bir görünüm arz eder. İthâlât, ihrâcâttan fazla olduğu halde, son yıllarda artan petrol gelirleri bu farkı kapatan bir faktördür.

Dışarıya kahve, kakao, ham petrol ve kereste satar; dışardan ise sanayi ürünleri alır. En fazla ticâreti Fransa ile yapar. Bunu Hollanda ve ABD tâkib eder.

Ulaşım:

Ülkede ulaşım 52.500 km’lik karayolu ve 1104 kilometrelik demiryolu ile sağlanır. Karayollarının ancak 3200 km’si asfalttır. Ülke, 44 gemiden meydana gelmiş deniz ticâret filosuna sâhiptir. Önemli limanları Duala ve Kribi’dir.

Kamerun’un, Duala’da bir milletlerarası havaalanı ve Yaunde ve Garoua’da iç hat seferleri yapılan birer havaalanı vardır.

KENYA

DEVLETİN ADI: Kenya Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Nairobi
NÜFUSU: 26.985.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 582.646 km2
RESMİ DİLİ: İngilizce, Swahili
DİNİ: Müslümanlık, Animizm,Hıristiyanlık, Hindu
PARA BİRİMİ: Kenya Şilini

Afrika’nın doğu kıyısında ve ekvator üzerinde bir ülke. Kuzeyinde Etiyopya ve Sudan, batısında Uganda, güneyinde Tanzanya, doğusunda Somali ve Hint Okyanusu yer alır.

Târihi

Kenya, Afrika’nın en eski yerleşim bölgelerinden biridir. Kenya’ya ilk defa Arap tüccarlar gelerek, Malindi ve Monbasa şehirlerini kurmuşlardır.

Ülkeye ilk gelen Avrupalılar Portekizli gemiciler olmuştur. Ümit Burnu’nu 1498’de dolaşan Vasco de Gama, Malindi şehrine çıkmış ve bölgeye hâkim olmuştur. Portekizliler burada ticâret merkezleri kurmuşlar, kaleler yaptırmışlardır. On sekizinci yüzyılda Araplar Kenya’ya tekrar hâkim olmuşlar ve Portekizlileri bölgeden çıkarmışlardır. 1887’de bir İngiliz şirketi Kenyayı Araplardan kiralamış 1895’te de bölgeyi tam kontroluna almıştır. Bundan sonra Kenya tam bir İngiliz sömürgesi olmuştur.

1952’de yapılan bağımsızlık hareketlerinde Jomo Kenyatta liderliğe getirilmiş, ilk yıllarda başarı sağlayamamış İngilizler tarafından tutuklanmıştır. 1961’de de hapisten çıkan Kenyatta, zorlu bir mücadeleden sonra, Kenya’yı bağımsızlığa kavuşturmuştur. Ülkenin ilk hükümet ve devlet başkanı Kenyatta’nın ölümünden (Ağustos 1978) sonra yerine yardımcısı Moi seçilmiştir. 1982’de Moi’ye karşı bâzı subaylar tarafından yapılan darbe girişimi kısa sürede bastırıldı. Moi hâlen devlet başkanlığını sürdürmektedir (1993).

Fizikî Yapı

Kenya topraklarının doğu ve batısı birbirinden çok farklıdır. Güneydoğu da Hint Okyanusuna açılan dar kıyılar vardır. Kıyı şeridinden kuzey sınırına kadar uzanan iç bölge ülkenin yarısından fazlasını kaplayan kurak ovalardan meydana gelir. Yaylaların ortasında bütün Doğu Afrika’yı kaplayan Rift Vâdisi bulunur. Bu vâdinin tabanı göllerle kaplıdır. Ülkenin en büyük akarsuyu Tana ve Athi’dir. Ovaların çoğunluğunun deniz seviyesinden yüksekliği 360 m’yi geçmez.

Kenya ve Elgon dağları ülkenin en yüksek kısımlarını meydana getirir. Kenya Dağının yüksekliği 5200 m, Elgon Dağının yüksekliği ise 4321 m’dir. Batıdaki Nyanza Yaylası, dağlık bölgeden ve Rift Vâdisinden Uganda ve Tanzanya sınırındaki Victoria Gölüne kadar uzanır. Bu yaylada sulama meselesi olmadığı için çeşitli çiftlikler ve ormanlar, otlaklar yer alır.

İklim

Ülkede sıcaklık, denizden yükseklik durumuna göre değişir. Kıyı şeridinde sıcaklık ortalama 27°C’yi bulurken, dağlık bölgelerde 16°C’ye düşer.

Yağışlar bölgeden bölgeye değişir. Yağışın en fazla olduğu bölge batı kısımlarıdır. Yıllık yağış ortalaması 1270 mm’yi bulur.

Tabiî Kaynakları

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ülkenin bitki örtüsü, tropikal ormanlar, hindistancevizi ağaçlarıyla, savanalardan meydana gelir. Buş bölgesinin iç kısımlarında dev baobab ağaçlarına rastlanır. Kıyı bölgelerinde ise palmiye ağaçları bulunur.

Kenya sürek avlarıyla ün yapmış bir ülkedir. Güney ve doğu bölgelerinde arslan, fil, su aygırı, zürafa, antilop, zebra ve daha birçok yabanî hayvanlara rastlanır.

Mâdenler:

Kenya yeraltı kaynakları bakımından fakir bir ülkedir. Az miktarda altın, bakır, amyant ve soda tozu çıkarılır.

Siyâsî Hayat

İngiliz Milletler Topluluğuna bağlı kalarak 1963’te bağımsızlığını îlân eden ülkede 1964’te Cumhûriyet rejimi benimsenmiştir. Yedi yıl süre için halk tarafından seçilen devlet başkanı hükümetin de başkanıdır. 171 üyeli millet meclisi yasama görevini yapmaktadır. Meclis üyeleri halk tarafından 5 yıl için seçilir.

Ekonomi

Ülkenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Sanâyi gelişmemiş olup, turizm önemli gelir kaynağıdır.

Tarım:

Kenya topraklarının % 12 gibi az bir kısmının tarıma elverişli olmasına rağmen, halkın % 60’ı tarımla uğraşır.

En çok üretilen ve ihraç edilen ürünler arasında çay, kahve ile böcek yiyen pire otu başta gelir. Kenya, böcek yiyen pire otu üretimi ve ihrâcâtında dünyâda birinci sırayı alır.

Diğer önemli tarım ürünleri, yerfıstığı, şekerkamışı, muz, mısır, buğday, pirinç, patates, pamuk ve yerfıstığıdır.

Hayvancılık:

Hayvancılık hayli gelişmiştir. En çok sığır, koyun ve keçi beslenir. Bu hayvanlardan, kurak olmayan mevsimlerde ihraç edecek kadar et elde edilir.

Sanâyi:

Ülkede sanâyi gelişmemiştir. Sanâyi, zirâî hammaddelerin işlenmesi ve hafif tüketim maddeleri yapımıyla sınırlandırılmıştır. Bunun yanısıra petrol üretmese de petrol rafinerisi, motorlu araçlar montajı, çimento ve tekstil gibi sanâyi dalları son yıllarda gelişmiştir. Sanâyi merkezi başşehir Nairobi ve Mombasa çevresinde toplanmıştır.

Ticâret:

İhrâcâtının çoğunluğunu tarım ürünleri meydana getirir. En çok ihraç ettiği ürünler; kahve, çay ile böcek yiyen pire otudur. Bunun yanında sisal keneviri, söğüt kabuğu, konserve et ve deri de ihraç edilir. İhraç ettiği sınaî ürünler ise benzin, çimento ve soda tozudur.

Dışardan ise ulaşım araçları, makineler, mamul maddeler, kimyevî maddeler satın alır. Doğu Afrika Ticaret Topluluğuna üye olan Kenya’nın topluluk dışı ticaret yaptığı ülkeler arasında Almanya, İngiltere, ABD, Hollanda ve Japonya bulunur.

Ulaşım:

Kara ulaşımı 45.000 km’lik kara yolu ve 4000 km’lik demiryolu ile sağlanır. Karayollarının ancak 4500 km’si asfalttır.

Nairobi ve Mombasa’da birer hava alanı ile Mombasa’da Doğu Afrika’nın en modern ve en önemli limanı vardır.

KOMOROLAR

DEVLETİN ADI: Komor Federal İslâm Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Moroni
NÜFUSU: 497.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 1862 km2
RESMİ DİLİ: Fransızca, Arapça ve Komorca
DİNİ: İslâm
PARA BİRİMİ: Afrika Frankı

Afrika’nın doğusunda, Madagaskar Adaları ile Afrika kıtası arasında, Mozambik Kanalının kuzeyinde bulunan takım adalar üzerinde kurulmuş bir devlet. Üzerinde kurulduğu adalar 274 km uzunluğunda bir alana yayılmış, 16° ve 13° güney enlemi arasındadır. Adalar, volkanik yapıya sâhip olup, bunlardan hâlâ aktif olanları vardır. Bu takım adaların toplam yüzölçümü 1862 km2dir. Bu adalar grubu Büyük Komor, Anjuan, Mohol, Mayotte adalarıyla, Buzi ve Pamanzi adacıklarından meydana gelmiştir.

Târihi

Komor Adaları, ilk defâ 10. yüzyılda Müslüman denizciler tarafından keşfedilmiştir. Buranın yerlileri arasında İslâmiyet hızla yayılarak adaların resmî dîni olmuştur.

On altıncı yüzyılda Portekizli denizciler buraya uğramışlar ve Hıristiyanlığın buraya yayılması için uğraşmışlar, fakat başarılı olamayınca adaları Avrupa’ya tanıtmışlardır. Fransızlar, 1841’de Mayotte’yi, diğer adaları ise 1866 ile 1909 yılları arasında işgâl ettiler. 1912 senesinde ise bütün adalar Fransızların eline geçti.

1914’te Madagaskar’daki Fransız hükûmetinin yönetimi altına girdiler. Adalar 1947’ye kadar Madagaskar’a bağlı kaldı. Bu târihten sonra bir Fransız parlamento heyeti tarafından yönetilmeye başlandı. 1958 referandumu ile denizaşırı ülke sıfatını aldı. 1961’de iç işlerinde serbestlik kazandı. 1974 yılında Komorlular, bağımsızlık için oylama yaptılar. Fransız Parlamento heyeti bu oyları onaylamak zorunda kaldı. 6 Ocak 1975’te Komor parlamentosu bağımsızlığını îlân etti. 3 Ağustos 1975’te Mao taraftarı Marksist Ali Sâlih darbe yaptı. Câmileri kapattı. Müslümanlara çok zulüm yaptı. 12-13 Mayıs 1978’de Ali Sâlih devrildi ve Ahmed Abdullah Abdurrahmân İslâma dayalı devlet kurdu. 26-27 Kasım 1989 gecesi Başkan ahmed abdullah öldürüldü. Yüksek Mahkeme Başkanı Said Muhammed geçici başkanlığa getirildi. Fransa’nın müdâhalesi ile 1990 Martında devlet başkanlığı seçimleri yapıldı ve iki turu da kazanan Said Muhammed başkanlığa seçildi. ağustos 1991’de yapılan ve başarısızlıkla neticelenen darbe girişiminin ardından hükûmet sindirme kampanyası uyguladı. Daha sonra toplanan Ulusal Konferans yeni bir anayasa hazırlamak ve seçim konusunda anlaşma sağladı. Yeni hazırlanan Anayasa 7 Haziran 1992’de halk oylamasıyla kabul edildi. Said Muhammed ülke dışındayken genç subayların 26 Eylüldeki darbesi başkana sâdık kuvetlerce bastırıldı. 22 ve 29 Kasım târihlerinde yapılan ilk çok partili seçimler çok olaylı geçti. Bâzı adalardaki seçimler iptal edildi.

Fizikî Yapı

Adalar, kıyıya doğru uzanan bozattaşlı yaylalardan meydana gelmiştir. En büyük ada olan Moroni’de 2590 m yükseklikte ve hâlâ faal olan bir volkan bulunur. İkinci sırayı alan Anjuan, sık ağaçlarla kaplıdır ve 1525 m’ye kadar yükselen tepelere sâhiptir. Mayotte Adası ise keskin ve yüksek mercan kayaları ile çevrilmiştir. Mohali Adası ise düzdür. Denizden yüksekliği ortalama 580 m’dir.

İklim

İklimi genelde sıcak ve nemlidir. Muson rüzgârlarının Hint Okyanusundan estiği vakitler, kasımdan marta kadar yağışlı bir mevsim yaşanır. Tropikal iklimde yüksekliğe göre hızı değişen sert, şiddetli Alize ve Muson rüzgârları yağmur taşıdığından bol miktarda yağış görülür. Ortalama sıcaklık 17°C’dir. Genel olarak kuru mevsimlerde batıdan esen serin rüzgârlar, sıcaklığı 14°C’ye kadar düşürür.

Tabiî Kaynakları

Adaların yamaçlarında baobab ağaçlarına ve dikenlere rastlanır. Muson rüzgârlarına karşı olan yamaçlar ise ormanlıktır. Kıyı kesimleri ise zirotora ağaçları ile kaplıdır. 40 m’ye kadar olan kısımlarda ise hindistancevizi ve meyve ağaçları vardır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Adaların nüfûsu 497.000’dir. Bunun çok küçük bir kısmı Avrupalı, diğer bölümü ise yerlidir. Yerli nüfus, Afrikalılarla Madagaskarlılardan meydana gelmiştir.

Resmî ve yaygın dil Arapça olmakla birlikte Komorca ve Fransızca da konuşulur. Halkın büyük bir kısmı Müslümandır. Okuryazar % 10 civârındadır. Çocukların ancak % 23’ü eğitim görebilmektedir.

Siyâsî Hayat

Başkanlık sistemine dayanan bir cumhûriyetle yönetilir. Başkan altı senede bir halk tarafından seçilir. Federal meclis 38 üyeden meydana gelir ve beş senede bir seçilirler.

Ekonomi

Ülkenin ekonomisi, tarıma ve balıkçılığa dayanır. Sanâyi hiç gelişmemiştir.

Tarım:

Ekonomisi, tarıma dayanıyorsa da tarım klasik usûllerle yapılmaktadır. Avrupalılar toplam kullanılabilen arâzinin % 35’ine sâhiptirler ve bunlardan sağladıkları bütün gelirleri de dışarıya götürmektedirler. Halkın % 87’si tarımla uğraşır.

Yetiştirilen başlıca ürünleri vanilya, parfüm bitkileri, kahve, sebze, meyve, hindistancevizi, baharat ve kenevirdir.

Hayvancılık az miktarda yapılır ve bundan elde edilen ürünler ülke ihtiyacını karşılamaz. Ülke adalar devleti olduğu için halkın ikinci geçim ve besin kaynağı olarak balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır.

Ticâret:

Ülke dışarıya hindistancevizi, baharat, muz, kahve, vanilya satar. Dışarıdan ise yiyecek maddesi, sanâyi ürünleri, kumaş alır. Ticâretini daha çok Fransa ve ABD ile yapmaktadır. Ekonomisinde büyük açıklar olduğu için dışarıdan yardım alır.

Ulaşım:

Ülke adalar üzerine kurulduğu için ulaşım deniz yoluyla sağlanmaktadır. Bütün adalarda ancak 750 km’lik bir karayolu vardır. Yolların % 53’ü asfalt kaplıdır.

KONGO

DEVLETİN ADI: Kongo Halk Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Brazzaville
NÜFUSU: 2.692.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 342.000 km2
RESMİ DİLİ: Fransızca ve Yerli Diller
DİNİ: Hıristiyanlık, Müslümanlık, Yerli Dinler
PARA BİRİMİ: Afrika Doları

Afrika’nın batısında yer alan bir ülke. Kuzeyinde Kamerun ve Orta Afrika Cumhûriyeti, doğusunda Zaire, batısında Gabon, güney batısında Atlas Okyanusu yer alır.

Târihi

Bugünkü Kongo’nun bulunduğu yerde eskiden, güçlü bir Kongo Krallığı vardı. On altıncı yüzyılda bu krallık en parlak dönemine ulaşmıştı. Fakat bu asırdan sonra iç kargaşalıklar yüzünden çökmeye başladı.

Avrupalıların gelişi, bu krallığın yıkılmasına sebep oldu. Bölgeye ilk defâ on beşinci yüzyılda Portekizliler geldi. On yedinci ve on sekizinci yüzyılda Fransızlar da gelerek buralarda esir ticâreti yapmaya başladılar. Esir ticâreti ve kölelik yasaklandıktan sonra, Fransızlar bölgeyi sömürge hâline getirdiler ve Brazzaville’de bir üs kurdular. Yerlilerle anlaşarak bütün bölgeyi Fransız hâkimiyetine soktular. Kongo 1903’te, Fransız Ekvator Afrikası Federasyonunun bir üyesiydi. 1958’de bu federasyonun dağılmasıyla Kongo, Fransız Milletler topluluğunun içinde hür bir yapıya sâhip oldu. 1960 yılında tam bağımsız bir ülke oldu. 1970’den sonra yapılan idâre değişikliğiyle Marksist bir rejime geçti ve devletin adı Kongo Halk Cumhûriyeti olarak değiştirildi. Komünist idâre siyâsî istikrarsızlığın üstesinden gelemedi. Çeşitli darbelerden sonra başa geçen Albay Denis 1979’da kabûl edilen anayasa ile tek parti yönetimini sürdürdü. 1991’de devlet başkanı Denis partisinden ve Katolik kilisesinden gelen baskılar üzerine bir ulusal konferansın toplanmasını kabul etti. Konferansta anayasa yeniden hazırlandı ve Geçici Ulusal Birlik Hükûmeti kuruldu. Başbakanlığa André Milango getirildi. 1992’de yapılan halk oylaması ile yeni anayasa kabul edildi. Temmuz ayında yapılan iki kademeli seçimler neticesinde Sosyal Demokrasi İçin Afrika Birliği mecliste en çok sandalyeye sâhib oldu. Ağustos ayında yapılan ve iki kademeli devlet başkanlığı seçimini ise Pascal Lissouba kazandı. Kurulan koalisyon hükûmeti güven oyu alamayınca, Devlet Başkanı Lissouba, meclisi fes ederek, yeni erken seçimlere gidileceğini açıkladı. Claude Antoine Dacosta 6 Aralalıkta genel seçimleri hazırlamak üzere Ulusal Birlik Hükûmetini kurmakla görevlendirildi.

Fizikî Yapı

Kongo’nun kuzey bölümünden ekvator çizgisi geçer. Ülkenin doğusunu Kongo ve Ubangi ırmakları meydana getirir. Batıda Atlas Okyanusu kıyısında dar bir toprak şeridi vardır. Zaire Irmağı ülkenin doğusunda sınır meydana getirir.

Ülke, yüksekliği 500 ile 1000 metre arasında değişen bir yayla görünümündedir.

Kıyı bölgesi, oldukça engebesizdir. Kuzeyde, kıyıyı kumullar örter. Kouliou Irmağının ağzı bataklıklarla örtülüdür. Dar bir şerit meydana getiren kıyı ovasından sonra Mayoumbe Dağları başlar. Doğuya gidildikçe, verimli bir vâdi olan Niari Vâdisinin kuzeyinde bâzı akarsuların kaynaklandığı bir yayla vardır. Kuzeydeki Sangha bölgesi yoğun ekvator ormanlarıyla kaplıdır.

İklim

Kongo’da ekvator çizgisinin üzerinde olmasından dolayı ekvator iklimi hüküm sürer. Sıcaklık yüksek, yağış fazladır. Yılın her mevsimi yağışlı geçer. Yıllık yağış ortalaması, 2000-2500 mm arasında değişir. Yıllık sıcaklık ortalaması ise 21 ile 27°C arasındadır.

Tabiî Kaynakları

Ülkenin bitki örtüsü, ekvatoral bölge bitkilerinden meydana gelir ve büyük bir bölümünde balta girmemiş ormanlar bulunur. Ormanların yarısına yakın kısmı Mayoumbe ve Chaike bölgesinde diğer kısmı ise güneyde yer alır. Doğu kısmında ise yer yer ağaçlık ve savanlarla kaplı arâzi bulunur.

Ülkede en çok potasyum rezervleri bulunur ve dünyada en çok potasyum çıkaran ülkelerin arasındadır. Bunun yanında petrol, çinko, kalay, kurşun, bakır ve altın yatakları varsa da bunlar çok azdır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

2.692.000 olan ülke nüfûsu Buteke, Bakonga, M’Bachive ve Sangha olmak üzere dört etnik gruptan meydana gelmiştir. Bunun yanında çoğunluğunu Fransız asıllı Avrupalıların meydana getirdiği beyazlar vardır. Halkın % 40’ı şehirlerde yaşar. Ülkenin en büyük şehirleri başşehir Brazzaville ile Pointe Noive’dir.

Ülkede kullanılan ve resmen kabûl edilen, Fransızca ile Lingala dili ve Kikongo dili konuşulur. Halkın % 48’i Hıristiyan, % 4’ü Müslüman, geri kalan kısmı ise yerel inançlara bağlıdır.

Yeteri kadar okul olmamasına rağmen 6 ilâ 16 yaş arasında eğitim mecburiyeti vardır. Buna rağmen halkın ancak % 22’si okuma yazma bilmektedir. Ülkede 1971 yılında öğretime açılmış bir üniversite vardır.

Siyâsî Hayat

Kongo, komünist rejimle yönetilen bir ülkedir. Sadece tek bir siyâsî parti vardır. 1973 Haziran ayında referanduma sunulan anayasa ile 115 üyeli Ulusal Halk Meclisi kurulmuştur.

Ekonomi

Tarım: Kongo’nun ekonomisi tarıma dayanır. Köylüler, ekime elverişli toprakları, en ilkel metodlarla işler. Geleneksel tarım ürünlerinin yanısıra yağ palmiyesi, manyok, yer fıstığı, şekerkamışı, kauçuk, tatlı patates, muz, kakao ve tütün başlıca ürünlerdendir. Niari Vâdisi tarıma en uygun bir vâdidir.

Ormancılık:

Ekvatoral iklime sâhip olması, ülkede büyük tropikal ormanların meydana gelmesine sebep olmuştur. Yıllık kereste üretimi 1.000.000 ton civârındadır. Ormanlar ülkenin başlıca gelir kaynağı olup, ihrâcatın yarısını orman ürünlerinden sağlar.

Sanâyi:

Ülkede, sanâyi yeni yeni gelişmeye başlamıştır. Sanâyi olarak sâdece tekstil, sabun, hurma yağı, sigara, cam, lastik, çimento ve kontraplâk fabrikaları vardır. Ağır sanâyi hemen hemen hiç gelişmemiştir. Kouilou Irmağı üzerinde kurulması plânlanan bir hidroelektrik santralı ile sanayinin büyük gelişmeler göstereceği tahmin edilmektedir.

Ticâret:

Kongo’nun ihraç ettikleri arasında şeker, kahve, kakao, tütün ve orman ürünleri gelir. İthâlâtta ise ağır sanâyi ürünleri, makinalar, ulaşım araçları, et başlıcalarını meydana getirir. İhrâcatının % 14’ü, ithâlâtının % 57’si Fransa ile olmaktadır. Diğer gelir kaynaklarından birisi olan elmas, ihraç edilerek ekonomide önemli yer tutar. Elmas, Kongo’da çıkarılmayıp, Zaire’den kaçırılmaktadır.

Ulaşım:

Kongo’da, karayolu ulaşımı ülkenin ihtiyâcına yetmemektedir. 11.000 km olan kara yollarının ancak % 5’i asfaltla kaplıdır. Ülkede ancak 800 km uzunluğunda bir demiryolu vardır. Nehirlerden Kongo ve Ubangi nehirleri ulaşıma elverişlidir. Ticâretinin büyük kısmını nehir ulaşımı sağlar. Pointe-Noire ve Brazzaville limanları oldukça işlektir. Brazzaville’de milletlerarası bir hava limanı vardır.

LESOTHO

DEVLETİN ADI: Lesotho Krallığı
BAŞŞEHRİ: Maseru
NÜFUSU: 1.854.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 30.355 km2
RESMİ DİLİ: İngilizce-Sesotho
DİNİ: Hıristiyan, Animist
PARA BİRİMİ: Güney Afrika Randı

Afrika kıtasında etrâfı tamâmen Güney Afrika Cumhûriyeti ile çevrili bağımsız bir krallık. Güney Afrika Cumhûriyeti topraklarının ortasında kurulmuştur. Güney-kuzey doğrultusunda en geniş yeri ortalama 515 km, batı-doğu doğrultusunda en geniş yeri ise 432 kilometredir.

Târihi

Lesotho ilk olarak 19. yüzyıl başlarında, Zulu ve Matabete kabîlelerinin akınlarıyla dağıtılan kabîlelerin geri kalanlarını birleştirmeyi başaran, Moshesh isimli bir başkanın liderliğinde târih sahnesinde göründü. Boer çiftçilerinin 1868 yılındaki korkunç saldırısı üzerine, Moshesh İngiliz himâyesini kabûl etti. 1884 târihinden îtibâren İngiltere tarafından Basutholand ismiyle idâre edildi. 1959 yılında ülke, içişlerinde bağımsız oldu. Bu yıldan sonra ülkenin büyük politik grupları, şiddetli bir bağımsızlık mücâdelesine başladılar. Bu mücâdelelerin sonunda, 4 Ekim 1966’da Lesotho, istiklâle kavuştu. Aynı sene 17 Ekim’de Birleşmiş Milletlere kabul edildi. Lesotho ayrıca, İngiliz Milletler Cemiyetinin de bir üyesidir. Güney Afrika Cumhûriyeti kendi toprakları içindeki ülkenin kontrolünü kolaylıkla sağlayacağı için, Lesotho’nun bağımsızlığını tanıdı. 1986 Ocağında askerî bir darbe ile Tümgeneral Justin Metsinolekhaya ülkenin yönetimini elegeçirdi. Askerî yönetim hâlâ iş başındadır. Askerî yönetim demokrasiye dönüşün ilk adamı olan genel seçimleri Kasım 1993’te yapılmasını kararlaştırdı.

Fizikî Yapı

30.355 km2 lik bir yüzölçüme sâhip olan Lesotho, iki bölgeye ayrılır: Batıdaki düz arâziler bölgesi ve doğudaki engebeli dağlık bölge.

Batı kesimindeki düz arâziler, deniz seviyesinden yaklaşık 1200 m yüksekliktedir. Buradaki topraklar, erozyonla ciddî bir şekilde aşınmıştır.

Doğudaki engebeli dağlık bölgede, 3.350 metreye kadar yükselen Drakensberg Sıradağları uzanır. Bu dağlardan, Güney Afrika’nın en büyük nehirleri olan Tugela ve Orange nehirleri doğar. Bu nehirler, ülkenin sınırlarını aştıktan sonra Güney Afrika Cumhûriyeti topraklarını sulayarak, Atlas Okyanusuna dökülür.

Ülkenin Kuzeydoğu kesimindeki yüksek yaylada, ülkenin en yüksek dağı olan Thabana Nitlenyana (3.482 m) vardır.

İklim

Düz arâzilerde sıcaklık yazın 32°C ile kışın -7°C arasında değişir. Dağlık bölgede sıcaklık farkı daha da büyük olup, kışın sıcaklık ekseriyâ -16°C’a kadar düşer ve şiddetli kar yağışları görülür. En çok ekim ve nisan ayları arasında yağmur yağar. Değişiklikler arz eden yağış miktarı ortalaması, yılda yaklaşık 700 mm’dir. Ülkede arasıra vâki olan kuraklıklar, bâzı bölgelerde ağaçların tamâmen kesilmesinin sonucudur.

Tabiî Kaynaklar

Küçücük bir ülke olan Lesotho, tabiî kaynaklar bakımından fakirdir. Dağlık arâzilerde, kontrolsuz ağaç kesimi ve keçi gibi hayvanların yetiştirilmesi, ülkeyi bitki örtüsünden mahrum bırakmış ve çok ağaçları ve fundalıkları yok etmiştir. Elmasın dışında işletilebilecek mâden yatağı bilinmemektedir.

Nüfus ve Sosyal Hayat

1.854.000 nüfûsa sâhib olan Lesotho halkının büyük çoğunluğunu Basotholar (% 99) meydana getirir. Ülkede az da olsa bir miktar Avrupalı, melez ve Asyalı bulunmaktadır. Nüfus yoğunluğu km2 başına 42 kişidir. Lesotho halkının çoğu, yılda 3 ilâ 9 ay Güney Afrika mâdenlerinde çalışır. Herhangi bir zamanda 120.000 ilâ 200.000 Lesotholu ülkesinde değildir. İşçilerin dışarıda çalışması gençleri öğretimden mahrum bırakmakta, âile hayâtını yıkmaktadır. Nüfûsun % 75’i Hıristiyan, kalanı Putperesttir.

İlkokullardaki çocuk yüzdesi bakımından Afrika’da en yüksek orana sâhip olan, okuma-yazma oranı % 50 ilâ % 55 arasındadır. Eğitim ve öğretim, devlet tarafından sağlanır. Yüksek tahsil, başşehir Maseru’nun 20 km uzağında bulunan Roma şehrindeki üniversitede yapılır. Üniversitede okuyan öğrenci sayısı 300 civârındadır. İngilizce ve Lesotho iki resmî dil olup, yerliler Lesotho lisanını konuşur.

Siyasî Hayat

4 Ekim 1966’da istiklâline kavuşan Lesotho, kralın geniş yetkilere sâhip olduğu anayasal monarşi ile yönetilir. Yasama meclisi; kral, senato ve millet meclisinden meydana gelir. Senato, 22 tâne esas ve 11 tâne kral tarafından tâyin edilen üyelerden müteşekkildir. Millet meclisi genel seçimle beş yıl için seçilen 60 milletvekilinden ibârettir. 1986’da bir darbe ile başa geçen askerî yönetim bütün yetkileri elinde tutmaktadır. Lesotho, İngiliz Milletler Cemiyetine (Commenwealth) ve Birleşmiş Milletler Teşkilatına üyedir.

Ekonomi

Lesotho’nun ekonomisi, tarım ve hayvancılığa dayanır. Nüfûsun büyük bir kısmı tarımla uğraşır. Buğday, mısır, süpürgedarısı yetiştirilen belli başlı tarım ürünleridir. Ekonomide büyük yeri olan hayvancılık da ülkede yapılmaktadır. Hayvan olarak koyun, keçi ve sığır yetiştirilir. Ülke topraklarının ancak 2.600 km2lik bir kısmı tarıma elverişlidir. Toprak erezyonu, devamlı bir problem olmaktadır.

Ülkede sanâyi yok denecek kadar azdır. Mum fabrikası, et konserve fabrikası, soğuk hava depoları gibi küçük sanâyi tesisleri vardır. Ticaret ve sanâyide Amerikan sermâyesi önemli bir rol oynar.

Lesotho ticâretin büyük çoğunluğunu ekonomik bakımdan bağımlı olduğu Güney Afrika Cumhûriyeti ile yapmaktadır. İhraç ürünlerinden darı, elmas ve hayvansal ürünler ya Güney Afrika Cumhûriyetine veya bu ülke yoluyla başka ülkelere satılır. İthâlatını da aynı şekilde sağlamaktadır.

Engebeli arâzi ulaşım ve nakliyatı zorlaştırmaktadır. Ülkenin büyük kesiminde yük hayvanları, hâlâ tek nakliye vâsıtasıdır. Atlılara mahsus 2.575 km’lik yol vardır. Karayollarının uzunluğu 2.081 km’dir. Havayolu ve demiryolu ile de küçük çapta ulaşım yapılmaktadır.