TÜRKİYE'NİN AKARSULARI, BİTKİ ÖRTÜSÜ, GÖLLERİ VE BARAJLARI
TÜRKİYE’NİN AKARSULARI
Genel Özellikler;
1· Akarsularımızın boyları kısadır. (Türkiye’nin bir yarımada olması ve dağların uzanış biçiminden dolayı)
2· Akış hızları (debileri) fazladır. (Dağların fazla olmasından dolayı)
3· Rejimleri (Mevsimlere göre akımı) düzensizdir. (Karadeniz bölgesi akarsuları hariç)
4· Ulaşım için elverişli değildirler. (h-Hızlı aktıkları ve düzensiz rejimli oldukları için)
5· Enerji üretimi için elverişlidirler.
Başlıca Akarsularımız;
Karadeniz’e Dökülenler :
Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh
Marmara’ya Dökülenler :
Susurluk
Ege’ye Dökülenler :
Meriç, Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes
Akdeniz’e Dökülenler :
Aksu, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Asi
Dışarıya Dökülenler:
Fırat, Dicle → Basra Körfezi, Kura, Aras → Hazar Denizi, Çoruh (Gürcistan) → Karadeniz
Dışarıdan Gelenler: Asi(Suriye) → Akdeniz , Meriç (Bulgaristan) → Ege
Akarsu Havzalarımız;
Akarsularımızın çoğunun havzası açıktır. Sularını denize ulaştıramayan Kapalı Havzalarımızda vardır. Bunlar;
Konya Ovası, Tuz Gölü, Van Gölü, Akşehir-Eber gölleri ve Göller Yöresidir.
Akarsularımızın Rejimleri
Akarsu rejimi, akarsuyun yıl içinde gösterdiği akım grafiği ve akarsuyun beslenme şeklini ifade eder. Her mevsim birbirine yakın akım gösteren akarsuların rejimi DÜZENLİ REJİM, Kurak dönemlerdi olan ve suları azalan yada kuruyan akarsuların rejimine DÜZENSİZ REJİMLİ akarsular denir.
Akarsular Yağmur, Kaynak, Kar ve Buzul sularıyla bazıları da Göl sularıyla beslenirler. Akarsu, bunlardan biriyle besleniyorsa SADE REJİMLİ, birkaçı ile besleniyorsa KARMA REJİMLİ akarsu denir.
a) Yağmur Sularıyla Beslenenler: Genellikler yazın kururlar. Yağmurun fazla olduğu aylarda canlanırlar.
· Ege, Akdeniz ve İç Anadolu akarsuları.
b) Kar ve Buzul Sularıyla Beslenenler: Yüksek Dağlardan beslenirler. Karların eridiği yaz aylarında canlanırlar.
· D.Karadeniz (bir Kısmı), D.Anadolu akarsuları
c) Kaynak Suları ile Beslenenler: Genelde küçük akarsulardır. Akdeniz bölgesindeki Karstik sahalarda görülür.
· Manavgat Çayı
d) Gölden Çıkan Akarsular: Bazı göllerin yağışlı dönemlerde taşan fazla sularını boşaltırlar.( Gideğen-Gölayağı denir )
· Beyşehir Gölü → Çarşamba Suyu → Konya Ovası, Eğirdir Gölü → Kovada Çayı → Kovada Gölü
e) Karma Rejimli Akarsular: Uzun boylu akarsulardır, çok çeşitli beslenme kaynakları vardır.
· Fırat, Dicle, Kızılırmak gibi.
TÜRKİYE'DEKİ BİTKİ TOPLULUKLARI
Relikt (Kalıntı) Bitki: 4.Zamandaki buzul devrinde yaşayabilen iklimlerin ısınmasıyla günümüzde dağların yüksek kesimlerindeki soğuk alanlarda yaşamını sürdüren eski devre ait bitkilerdir.
Endemik Bitki: Ancak sıcak iklimlerde yetişen ama ülkemizde Torosların güneye bakan sıcak yamaçlarında yetişme ortamı bulabilen bitkiler.
Geniş Yapraklılar: Kayın,Kestane,Meşe, Dişbudak,Ihlamur, Kavak
İğne Yapraklılar: Ladin, Köknar, Sarıçam, Karaçam, Kızılçam
A – ORMANLAR
1. Karadeniz Ormanları:
Türkiye ormanlarının %’idir. Nem ve Yağış fazla olduğundan çeşitlilik fazla ve bitki örtüsü gürdür. Bu ormanlar;
· Doğudan Batıya
· Alçaktan Yükseğe
· Kuzeyden Güneye doğru yükselti ve yağışın değişmesine paralel olarak farklılaşır.
2. Batı Anadolu Ormanları: Çanakkale Boğazı ile Ege Kıyılarını kapsar. Kuzeyde Karadeniz ormanlarındaki benzerlik güneye doğru Akdeniz ormanlarına dönüşür.
3. Akdeniz Ormanları: Karedeniz ormanlarından farkı kuraklığa dayanıklı olmalarıdır. Kıyıda 1000 m.lere kadar çıkan Maki kuşağının sona erdiği yerde başlayan orman kuşağı Toros Dağları boyunca uzanır. Sadece kuraklığa dayanabilen iğne yapraklı orman kuşağı yer alır. Bu ormanlar Karadeniz ormanları kadar gür değildir.
4. Doğu ve İç Anadolu Ormanları: İç kesimlerde sık olmamakla birlikte dağların yağış alan yüksek yerlerinde bulunurlar. Daha alçak yerlerde ise insanların tahribi sonucu yok edilmiş orman artıkları olan tek tük ağaçlar vardır. (Antropojen Bozkır)
B – MAKİ
Akdeniz iklimi etkisindeki kıyı bölgelerimizde insanların tahrip ettiği orman kuşağının yerinde oluşan bitki topluluğudur. Makiler çalı yada ağaççık olarak tanımlanır. Yüzlerce çeşidi vardır. (Tesbih, Sandal, Zakkum, Delice Zeytin, Kocayemiş, Keçiboynuzu v.s. bazılarıdır. )
Makiler tüm kıyılarımızda görülür. Ancak Güney kıyılarımızdan Kuzeye doğru yükselti basamakları ve çeşitleri değişir. (enlemin etkisi) Akdeniz’de 800-1000m lere Ege’de 500-600m lere Marmara’da ise 300m’ye kadar yetişebilirler. Karadeniz’de ise Yalancı Maki dediğimiz Garigler yer alır.
C – BOZKIR
İklim şartlarının ağaç yetişmesine uygun olmadığı yarı kurak yerlerdeki otsu, dikensi küçük çalı topluluklarıdır. İlkbahar aylarında yemyeşil olan bu ot toplulukları, yaz kuraklığı ile sapsarı kurak ve çorak çalı topluluğuna dönüşür.
İç bölgelerimizdeki alçak (çukur) alanlarda yayılan bozkırlar yağışın arttığı dağ yamaçlarında yerlerini iğne yapraklı ormanlara bırakır. İç Anadolu’da bir çok yerde bu ormana geçiş kuşağı birden olmaz çünkü insanların tahribi sonucu eskiden orman olan alanlar tek tük ağaçlardan ibaret olan Antropojen Bozkırlara dönüşmüştür.
Doğu Anadolu’da yüksek platolardaki bozkırlar kurak bir yaz yaşamadıkları için yazın yemyeşil kalırlar. Bu yüzden buralarda büyükbaş mera hayvancılığı yaygındır.
D – DAĞ ÇAYIRLARI (Alpin Çayırları)
Ormanların yetişemeyeceği kadar soğuk ve az nemli yükseltilerde görülen yazın yeşeren kışın kar altında kalan soğuğa dayanıklı ot topluluklarıdır.
TÜRKİYE'NİN GÖL VE BARAJLARI
Yurdumuzda irili ufaklı pek çok göl vardır. Şimdi bunlara barajlar kurarak elde ettiğimiz baraj gölleri de eklenmiştir.
Marmara Bölgesinde; Sapanca, İznik, Ulubat, Manyas, Terkos, Çekmece gölleri vardır.
İç Anadolu'da; Tuz gölü, Akşehir gölü bulunur.
Akdeniz'deki Göller yöresinde; Beyşehir, Eğridir, Burdur gölleri bulunmaktadır.
Doğu Anadolu'da; Van Gölü, Tortum Gölü, Çırdır Gölü en önemlilerindendir. Van Gölü üzerinde gemi taşımacılığı da yapılır.
Kızılırmak üzerinde; Hirfanlı Barajı
Yeşilırmak üzerinde; Almus, Hasan ve Suat Uğurlu Barajları
Sakarya üzerinde; Sarıyar, Çubuk, Kurtboğazı, Gökçekaya barajları
Gediz üzerinde; Demirköprü Barajı
Büyük Menderes üzerinde; Kemer Barajı
Ceyhan üzerinde;Aslantaş Barajı
Seyhan üzerinde; Seyhan Barajı
Fırat üzerinde; Keban, Atatürk, Karakaya Barajları
Dicle üzerinde; Kral Kızı Barajı.
