İletişim Adresi

   
  ORHAN YILDIZ
  Belize, El salvador, Guatemala ve Honduras
 


BELİZE, EL SALVADOR, GUATEMALA ve HONDURAS



BELİZE


DEVLETİN ADI: Belize Cumhuriyeti
BAŞŞEHRİ: Belmopan
NÜFUSU: 192.000 (1992)
YÜZÖLÇÜMÜ: 22.965 km2
RESMİ DİLİ: İngilizce
DİNİ: Katolik, Anglikan, Protestan
PARA BİRİMİ: Belize doları

Orta Amerika'da kurulmuş, küçük ve yeni bir devlet. Kuzeyinde Meksika, batı ve güneyinde Guetemala, doğusunda ise Karaib Denizi yer almaktadır.

Tarihi

Amerika'nın keşfinden sonra Belize'ye ilk yerleşenler İspanyollardır. Daha sonra burası korsanların en çok uğradıkları ve barındıkları bir bölge olmuştur. 1600'lü yılların ortasında İngilizler adaya yerleşmişler ve adanın tabii kaynaklarını Avrupa'ya taşıdıkları gibi Afrika'dan insanları getirerek köle olarak kullanmışlardır. 1860 senesinde tamamen İngilizlerin sömürgesi olan Belize, "İngiliz Hondurası" olarak biliniyordu. 1964 senesinde içişlerinde bağımsızlık kazanan Belize, 1980'de Birleşmiş Milletler Teşkilatının denetimi altında yapılacak bir referandumla kendi yönetim şeklini seçme şansına sahip oldu. Yapılan referandum neticesinde 21 Eylül 1981 tarihinde tam bağımsızlığını ilan etti. Yapılan bir antlaşma gereğince ülkenin savunması İngiltere'ye verilmiştir.

Fiziki Yapı

Küçük bir ülke olan Belize'nin fiziki yapısı genel olarak iki bölüme ayrılır:Kuzeyde ovalık bölge ve güneyde dağlık ve ormanlarla kaplı bir bölge vardır. Doğusunu çevreleyen Karaib Denizinin kıyı kesimleri mercan adacıklarıyla çevrilidir.Kuzeydeki verimli alüvyon ovaları, memleketin en büyük ve önemli akarsuyu olan Belize Nehri ve kolları olan küçük derecikler tarafından sulanır. Kuzeydeki ovalar alçak ve bazı bölümleri bataklıklarla kaplıdır. Güneydeki Maya Dağlarındaki en yüksek yer 1122 m yükseklikte Victoria Tepesidir. Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe dağların yüksekliği azalır. Önemli bir göle sahip olmayan ülkede herhangi bir yayla mevcut değildir.

İklim

Belize'de tropikal bir iklim hakimdir. Senelik sıcaklık 12 oC ile 33oC arasında değişir. Senenin en sıcak ayları şubat ve mart aylarıdır. Bol yağış alan memleketin bölgelere göre yağış dağılımı oldukça farklıdır. Meksika'ya yakın olan bölgelerde senelik yağış ortalaması 2000 mm iken, güney bölgelerinde bu ortalama 4500 milimetreyi bulur. Dolayısıyla da Belize'de kurak bölge mevcut değildir. Genellikle kasım aylarında meydana gelen fırtınalar ve kasırgalar ülkede büyük hasarlar meydana getirirler. Bu fırtınaların meydana getirdiği hasar sebebiyle daha önceleri Belize City'de olan başşehir, 1961 senesinden sonra iç kısımlardaki Belmopan'a nakledildi.

Tabii Kaynakları

Tabii kaynaklar bakımından zengin değildir. Özellikle güneydeki dağlık kesim gür ormanlarla kaplıdır. İç kısımlara gidildikçe gür ormanlar yerini savanlara bırakır. Ülkedeki bu gür tropik ormanlarda puma, jaguar, timsah, maymun, çeşitli tropik bölgelere has kuşlar ve hayvanlar yaşar. Belize'de maden mevcut değildir.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfusun çoğunluğunu Afrika asıllı siyahlar teşkil eder. Ülkenin batı kesimlerinde yerlilerle İspanyolların karışımı olan melezler yaşar. Güney kesimlerinde ise Maya soyundan gelen halk çoğunluktadır. Kendilerine has kültür ve geleneklerini kaybetmemiş olan bu Maya asıllı yerli halk ayrı bir lisan kullanmaktadırlar. Halkın çoğunluğu ise çok bozuk bir İngilizce lisanı kullanmaktadırlar. Halkın büyük bir kısmı katolik olup, protestan ve anglikan da vardır.Halkın çoğu sahil kenarlarında yaşar.

6 ile 14 yaş arası öğrenimin mecburi olduğu Belize'de orta öğrenim yapan oldukça azdır. Okuma-yazma oranının % 80 olduğu ülkede üniversite yoktur. Yüksek öğrenim yapmak için yurtdışına gidenler ise genellikle ülkeye geri gelmemektedirler. Birkaç tane haftalık gazetesi bulunan ülkede günlük gazete ve TV istasyonu bulunmamaktadır. Liman şehri olan ülkenin en büyük şehri Belize City dışındaki şehirleri büyük köy niteliğindedir. Yolların kenarlarında yapılan evlerde yaşayanlar küçümsenemeyecek çoğunluktadır.

Siyasi Hayat

Parlamenter bir rejimle idare edilen memlekette parlamentoda çoğunluğu sağlayan partinin başkanı başbakan olarak ülkeyi yönetir. Ülke tam bağımsızlığını kazanmasına rağmen İngiliz Milletler Topluluğunun üyesidir.

Ekonomi

Ekonomisi tarıma dayalı olan ülkede, ziraat, kuzeydeki ovalarda şekerkamışı ekimi şeklinde yapılmaktadır. Portakal, muz, greyfurt yetiştirilmektedir. Ormanlardan elde edilen kereste, ciklet imalatında kullanılan sopot ağacı zamkı, tekstil boyacılığında kullanılan bakkam ağacından elde edilen boya, şekerkamışı ve şeker ülkenin başlıca ihraç mallarıdır.Sanayi kuruluşları bulunmayan Belize'de yeni yeni gelişen sanayi, şeker kamışı ve yan mamülleri üzerine kurulmaktadır. Ticaret pek önemli olmayıp mahdut olan ticaret en büyük şehri olan Karaib kıyısındaki Belize City'den yapılmaktadır.

EL SALVADOR


DEVLETİN ADI: El Salvador Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: San Salvador
NÜFUSU: 5.400.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 21.041 km2
RESMİ DİLİ: İspanyolca
DİNİ: Hıristiyan (Katolik)
PARA BİRİMİ: Colon

Orta Amerika’nın yüzölçüm olarak en küçük ülkesi. Kuzeybatıda Guatemala, doğuda Honduras, güneyde ise Büyük Okyanus ile çevrilidir. Yüzölçümüne göre sâhip olduğu nüfus, bölge ülkeleri arasında nüfus yoğunluğu en fazla olan ülke özelliğini kazandırmıştır.

Târihi

Arkeolojik kazılarda çıkan Maya kalıntılarından da anlaşıldığı gibi, eski bir târihe sâhiptir. Taruma gibi bâzı kalıntılar, kuzeylerinde kalan Mayalar kadar eski bir medeniyete sâhip olduklarını göstermektedir. Mayaların Pakoman kabîlesi, İspanyol istilâsına kadar, El Salvador’un batısında yaşamıştır. Pakomanlardan sonra Meksika’dan gelen Pipiller buraya yerleşerek çoğalmışlardır. Kuzeydeki ve doğudaki Loncaların nereden geldikleri bilinmemektedir. 1524’te Meksikalı Pedro de Alvoro ordusu ile Guatemala üzerinden Cuscatland’a doğru ilerledi. Pipiller yıllarca bunların hâkimiyetinde yaşadılar. 1528’de San Salvador, 1530’da San Kuquel, 1552’de Sonsonate şehirleri kuruldu. Sonsonate yüzlerce sene kakao ithal merkezi oldu. İndiga boyasının çıkarıldığı“jikilit” nebâtı (bitkisi) yetiştirildi. El Salvador, 1570-1821 seneleri arası Guetamala hâkimiyetinde yaşadı. Bu zaman zarfında, hem Salvador’da hem de Sonsonate’de mahallî idâreciler (Alkandes Mayores) vardı. Sanda Ana ve diğer birçok küçük şehir ise, İspanyolların kurduğu meclisler olan Cobildoslar olmadan idâre edildi. Bu, halkın faydasına oldu.

El Salvador’un târihini, 1930 yılı ikiye böler. 1821’de bağımsız olduğundan 1930’lara gelinceye kadar, El Salvador’u Los Catorce denen 14 âile idâre etti. Toplam nüfûsun % 0,2’sini teşkil etmesine rağmen, toprağın % 60’ına sâhip bulunan bu 14 âilenin ekonomik gücü, kendilerine siyâsî güç de sağlamış ve yüz yıldan fazla ülkeyi idâre etmelerine imkân vermiştir. Fakat, El Salvador’un bu döneminin istikrarlı olduğu da söylenebilir.

El Salvador’un siyâsî gelişmelerinde, 1929-1930 dünyâ ekonomik buhranı büyük rol oynadı. Zîrâ bu buhranla berâber, en mühim ihraç maddesi olan kahve fiyatlarının birdenbire düşmesi, ülkede ekonomik krizlere sebep oldu. Bu huzursuzluk şartları içinde, küçük bir parti olan El Salvador Komünist Partisinin lideri Agustin Farabundo Marti şehirlerde işçileri ve kırlık alanda da köylüleri ayaklandırdı. O sırada devlet başkanı olan ArturoAraujo da sosyalist eğilimliydi. Bu sebeple ordu, 1931 Aralık ayında bir darbe ile Araujo’yu düşürdü ve yerine General Maximiliano Hernandez Martinez’i geçirdi. Hernandez Martinez, ayaklanmaya karşı sert tedbirler aldı. Farabundo Marti’yi yakalayarak arkadaşlarıyle birlikte îdâm ettirdi. Ayaklanmaya katılan, sayıları 10.000-30.000 arasında tahmin edilen insanı öldürtmekten kaçınmadı. Duruma hâkim olarak, 14 yıl sürecek diktatörlüğünü kurdu.

Hernandez Martinez, 1944 yılında yine askerler tarafından devrildi. Bundan sonra, 1979 Ekimine kadar devâm edecek olan bir askerî idâre devleti idâre etti. 1962 yılında bir anayasa hazırlanarak yürürlüğe konmuş ise de, bu anayasanın tatbikatı demokratik olmamış ve seçimlerde dâimâ albaylar veya generaller seçilmiştir.

1970’lerden îtibâren El Salvador’da şehir gerillacılığı ve terörizm birdenbire arttı. Komünistlerin aralarında görüş ayrılığı çıktı ve bir kısmı ayrılarak kırlık alanda şehir gerillacılığına intikal ettiler. Bunun üzerine, bunlara karşı mücâdele etmek üzere Beyaz Gerilla Birliği denilen ölüm mangaları teşkil edildi.

Böylece, El Salvador terörizm içine girmiş oldu.

1977 seçimleri siyâsî kargaşaya sebep oldu. Bunun üzerine, ordunun mûtedil subayları, 1979 Ekiminde yaptıkları bir darbe ile iktidarı ele geçirdiler. Marksist gerillaları yumuşatmak ve onlarla bir diyalog sağlamak için kurdukları cuntaya üç solcu sivili de aldılar. Fakat bu üç üye, cuntayı fazla sağcı bularak, 1980 Ocak ayında istifâ etti. Bunların yerine Hıristiyan Demokrat Partiden üç üye alındı ki, bunlardan biri 1972 başkanlık seçimlerini kazandığı halde o zaman askerlerin başkanlığı vermeyip Venezuela’ya sürgün ettikleri Jose Napoleon Duarte idi.

Cunta 1980 Martında, ülkede bir yandan sıkıyönetim, öte yandan da geniş çaplı bir toprak reformu îlân etti. İlk elden 210.000 âileye toprak dağıtıldı. Bu toprak reformu ile 14 âilenin (los Catorce) toprak üzerindeki kontrolü kaldırılmış oldu. 1980 Aralığında devlet başkanlığını tekrar üstlenen Duarte, 1982’de sağcı partilerin mecliste çoğunluğu kazanması üzerine çekilmek mecbûriyetinde kaldı. 1983’te yeni anayasa hazırlandı. Günümüzde hâlâ tam bir siyâsî istikrar sağlanamamıştır.

Fizikî Yapı

Yüzölçümü 21.041 km2 olan El Salvador, Orta Amerika’nın en küçük ülkesi durumundadır. Fizikî yapı îtibâriyle sâde bir özelliğe sâhiptir. El Salvador’un Büyük Okyanusla olan kıyı bölgesi alçak bir ovadır. İç kısımlara doğru gittikçe yükselen ova, verimli ve yüksek bir yayla görünümünü kazanır. Yayla bölgesinin denizden yüksekliği ortalama 600 m civârındadır. Ülkenin iki kenarında denize dik olan volkanik sıradağlar yer alır. Ortalama 2000 m kadar yüksekliğe sâhip olan volkanik sıradağların en yüksek olanı, aynı zamanda ülkenin de en yüksek yeri olan Santa Ana volkanı olup 2400 m yüksekliğe sâhiptir. En son faaliyette bulunan volkan ise 1968’de püsküren İzalco volkanıdır.

Akarsular bakımından son derece zengin bir ülkedir. İrili ufaklı 150 civârında akarsuya sâhiptir. Bu akarsulardan en büyüğü Rio Lempa Irmağı, aynı zamanda Orta Amerika’nın en büyük akarsuyudur. Bu nehrin meydana getirdiği vâdi (Rio Lempa Vâdisi), kuzeyde Honduras Dağlarında son bulur. En büyük gölü olan İlopango, 75 km2 yüzölçüme sâhip ve en önemli gölüdür.

İklim

Ekvator ile Yengeç dönencesi arasında kalan ülkede tabiatıyla tropik iklim hâkimdir. Ne var ki diğer tropikal iklim bölgelerindeki ülkelere nazaran daha yüksek olduğu için sıcaklar kavurucu değildir. Ülkenin yüksek yayla bölgesindeki yıllık sıcaklık ortalaması yaklaşık 24°C civârında olup, bilhassa yayla ve dağların bulunduğu bölgeler bol yağış alırlar. Yağışların daha ziyâde yaz aylarında bol olduğu ülkenin senelik ortalama yağış miktarı 1500-2000 mm civârındadır. Bu yağışlar netîcesinde pekçok akarsu taşar. Akarsular yavaş aktığı için bu taşmalar tarıma zarar vermez.

Tabiî Kaynakları

Mahallî hayvan ve bitkiler, Orta Amerika’da yetişenlerden farklı değildir. En büyük geçim kaynağı olan kahve volkanik arâzide yetişir. Mâdencilik fazla öneme hâiz değildir. Kauçuk ağacı, pelesenk ağacı, sedir ağacı, ceviz, maun ağacı önemlidir. Ormanlarda jaguar, papağan, tapir gibi yabânî hayvanlar bulunur.

Nüfus ve Sosyal Hayat

5.400.000 olan nüfûsu ile Orta Amerika’nın nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesi durumundadır. Nüfus yoğunluğu 244.2’dir. Nüfûsun % 20’sini ülkenin gerçek yerli halkı olan Kızılderililer, % 75’ini Kızılderili-beyaz karışımı olan ve Mestizolar adı verilen melezler, % 5’ini ise beyazlar teşkil eder. El Salvador’da nüfûsun yoğun olduğu bölgeler iç kesimlerdeki yüksek yayla bölgeleridir. Kıyı şeridi nüfus yoğunluğu bakımından ülkenin en zayıf bölümüdür. Resmî dili İspanyolcadır. Kızılderili kabîlelerin konuştuğu kendi dilleri çeşitli olmasına rağmen konuşanların sayısı azdır. Halkın büyük çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine bağlıdır. İlk öğretim 7-13 yaşlarında parasız ve mecbûrîdir. Okuma yazma bilenlerin toplam nüfûsa oranı % 63 civârındadır. En önemli şehirleri, El Salvador, Sonsonate, Acajutla, Santa Ana şehirleridir.

Siyâsî Hayat

El Salvador’da başkanlık sistemine dayalı cumhûriyet yönetimi vardır. Fakat bu sistem uzun senelerdir tatbik edilememektedir. Sık sık yapılan hükûmet darbeleri, uzun senelerdir devâm eden iç savaşlar, cumhûriyet idâresinin işlemesine engel olmaktadır. Ülke uzun süredir, askerî darbeler netîcesinde başa geçen askerî cuntalar tarafından idâre edilmektedir. Bu cuntaların önemli bir özelliği darbe netîcesinde başa geçen askerlerin kurdukları cuntaya sivil kişileri de almalarıdır. Burada ülkeyi idâre eden cuntalar, asker-sivil karışımıdır.

Ekonomi

Tarıma dayalı bir ekonomisi vardır. Ülke topraklarının % 25’i ekime elverişlidir. Ekilen bitkilerin arasında mısır en büyük sahayı kaplar. İklimi sebebiyle tropik bitkiler, özellikle pirinç, muz, turunçgiller, ananasgiller bol miktarda yetişmektedir. Ülkenin en önemli ekonomik ürünü kahvedir. Bundan sonra pamuk, tütün, susam, şekerkamışı, önemli ekonomik ürünlerindendir. Tarımdan sonra ormancılık ve hayvancılık mühim bir yer işgâl etmektedir. Hayvancılık, sığır, at gibi büyükbaş hayvanların beslenmesi şeklinde yapılır.

Az gelişmiş olan sanâyi belirli birkaç dalda ilerlemiştir. Bunlardan pamuklu dokuma, kimyâ (yağ, sabun vs.) sanâyii, tütün işleme, çimento, ayakkabı sanâyii oldukça gelişmiş vaziyettedir. Ayrıca tarım ürünlerini işleyen îmâlâthâneler mevcuttur.

Ekonomisinin düzelmesi ve gelişmesinde Orta Amerika Ülkeleri Ortak Pazarına üye olması önemli tesir yapmıştır. Mâdenlerinden altın ve gümüş kayda değerdir. İhrâcâtında pamuk ve kahve önemli yer tutar. Öyle ki, ihrâcâtının % 90’ını kahve, kalanını ise pamuk, tütün ve diğer tarım ürünleri teşkil eder. İthâlâtında sanâyi ürünleri başta gelir. Ticâretini genellikle Amerika Birleşik Devletleri ile yapmaktadır.

Ulaşım:

El Salvadorda başşehir ile güney doğuda Fonseca Körfezi şehirlerinden La Union; liman imkânları gittikçe artan bir şehir olan Acajutla ve Carabean Denizi kıyısındaki Potto Barrios şehri arasında demir yolları vardır. Pasifik kıyılarına yakın El Salvador’u doğudan batıya kadar kat eden Inter-Amerikan otobanı mevcuttur. Honduras veGuetamala’ya giden başka asfalt yolları da vardır. El Salvador’da uçaklar Tarnsportes Aéreos Centro-Americanos (TACA) tarafından işletilir.

GUATEMALA


DEVLETİN ADI: Guatemala Cumhuriyeti
BAŞŞEHRİ: Guatemala City
NÜFUSU: 9.442.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 108.889 km2
RESMİ DİLİ: İspanyolca
DİNİ: Hıristiyan (Katolik), Mayan
PARA BİRİMİ: Quetzal

Orta Amerika’nın ikinci büyük devleti. 13°40’ -17°50’ kuzey enlemleri ile, 88°15’-92°15’ batı boylamları arasında yer alır.Ülke Doğuda Atlas Okyanusu (Honduras Körfezi) ve Honduras Cumhuriyeti, batı ve kuzeyde Meksika, kuzeydoğuda İngiliz Hondurası, güneybatıda BüyükOkyanus ve El Salvador ile çevrilidir.

Târihi

Guatemala, Kristof Kolomb’un Amerika’ya kadar gelip, bunu müteâkip Avrupalıların buralara yerleşmelerinden önce Maya ülkesiydi.Yapılan araştırmaların netîceleri, burada büyük bir Maya medeniyetinin varlığını göstermektedir. Bu medeniyetin dil ve kültür gibi bâzı kalıntıları hâlen yerli Kızılderililer arasında devâm etmektedir.

Amerika’nın keşfinden sonra 1524’te Guatemala’ya gelenİspanyol denizci Pedro de Alvarado tarafından bu ülke İspanyol sömürgeleri arasına katıldı. İspanyolların burada kurdukları ilk şehir olanSantiago, tamâmen İspanyol sömürgesi olan Orta Amerika’nın merkeziydi. Bütün Orta Amerika ülkeleriyle birlikte 1821 yılında bağımsızlığını îlân eden Guatemala, bu zamanda Meksika’ya bağlıydı. Bağımsızlıktan iki sene sonra Meksika’dan ayrılarak kurulan Orta Amerika Eyâletleri Federasyonuna üye oldu. 1829’da Francisco Monozan’ın seçimle başa geçmesinden sonra ülke diktatörlük, iç savaş ve sık sık vukû bulan hükûmet darbelerine sahne oldu. 1838 yılında Orta Amerika Eyâletleri Federasyonu dağıldı. Bundan sonra ülke tam mânâsıyla bağımsız hâle geldi.Aynı sene başa geçenRefaelCarrea da 1865 senesine kadar ülkeyi diktatörlükle yönetti. Daha sonra birbiri ardından gelen hükûmet darbeleri netîcesinde, ülke yönetimini ele geçirenler dâimâ diktatörlük rejimi ihdas etmişlerdir. 1966’da kabûl edilen anayasa ile parlamenter rejime geçiş te’min edildi. Bu anayasaya göre parlamento halk tarafından seçilen bir kongre ve tâyinle tesbit edilen bir konseyden müteşekkil idi. Ne var ki bu durum pek fazla sürmeden dağıldı. Tekrar diktatörlük rejimine dönüldü. 3 Kasım 1985’te yapılan milletvekili seçimlerinde Hıristiyan Demokrat Parti çoğunluğu ele geçirdi. 8 Aralık 1985’te askerî idâre sona erdi. 14.1.1986’da yeni anayasa yürürlüğe girdi.

Bağımsızlığını kazanmasından beri ağır ekonomik ve siyâsî problemlere ve sık askerî darbelere sahne olan Guatemala’da 1988 ve 1989’da iki darbe girişimi daha oldu. İç karışıklıkların büyük bir hızla devam ettiği Guatemala’da 1991 Ocak ayında yapılan başkanlık seçimlerini Eylem ve Dayanışma Hareketinin adayı Jerge Serrano Elias kazandı. Yeni hükümet Guatemala Millî Devrimci Birliği ile Meksika’da barış görüşmelerini yaptı. Bâzı konularda anlaşma sağlandı ise de gerillalar eylemlerine devam ettiler.

Siyâsî olaylar ülkenin ekonomik durumunu da büyük ölçüde etkiledi. Günümüzde siyâsî cinâyetler ve insan haklarını ihlâller devam etmektedir (1993).

Fizikî Yapı

108.889 km2 olan ülke toprakları, fizikî yapı îtibâriyle dört farklı bölgeye ayrılır. Batıda BüyükOkyanus kıyılarında, ortalama genişliği 60 km olan alçak, ovalık bir bölge bulunmaktadır. Bu ovalık kıyı şeridinin doğusunda Meksika’nın Sierra Madre de Chippas Sıradağlarının devâmı olanSierra Madre volkanik dağ sırası yer alır.Ortalama 4000 m yüksekliğe sâhip bu yanardağ dizisinin en önemli dağları; Tacana Tajumulco (4211 m, en yüksek dağ), Fuego (3918 m), Santa Maria Quezaltennango (3768 m) ve Agua (3757m)dır. Bu volkanik sıradağlar, kuzey-güney istikâmetinde, BüyükOkyanus kıyılarına paralel olarak uzanır. Bu dağ sırasının kuzeyinden ayrılarak güneydoğu istikâmetinde uzanan iki sıradağ, Sierra Madre dağ sırasının doğusunda AtlasOkyanusu kıyılarına kadar uzanan yüksek yayla bölgesiyle birleşerek Honduras Körfezi kıyılarına batıya nisbeten daha dik yamaçlarla ulaşır.Ülkenin kuzeyinde Peten adı verilen geniş ovalık bölge yer alır.

Sierra Madre yanardağ sırasının batı kısımlarından doğarakBüyükOkyanusa dökülen pekçok ırmak bulunur.Ancak bu ırmaklar pek önemli değildir.Ülkenin önemli ırmakları olan Usumarinta, Motagua ve Polochic nehirleri,SierraMadre Dağlarından doğarakAtlas Okyanusuna dökülürler. Bu nehirlerden Usumarinta, Guatemala ile Meksika sınırının önemli bir bölümünü kat ettikten sonra, Meksika topraklarına geçerek, Atlas Okyanusuna dökülür. Motagua ve Polochic nehirleri ise, ülkenin doğu sâhillerinden Honduras Körfezine dökülürler. Ülke topraklarındaki nehirlerden en uzunu 400 km ile Motagua’dır. Büyük Okyanusa dökülen nehirler ülkenin batı kıyılarında pekçok deniz kulaklarının meydana gelmesine sebeb olmuştur.

Volkanik dağların sıradağlar teşkil ettiği Guatemala’da, pekçok krater gölü mevcuttur. Bu göller arasında üç tânesi kayda değer büyüklüktedir. Bunlar; Peten Ovasının ortasındaki Peten Gölü ile Sierra Madre yanardağ silsilesi üzerindeki Atitlan ve Honduras Körfezi sâhil kesimindeki İzabal Gölleridir.

İklim ve Bitki Örtüsü

Ekvatora olan yakınlığı sebebiyle, sıcak ve nemli bir iklime sâhiptir.Yıllık sıcaklık ortalamaları, yüksekliklere göre farklılık göstermekte olup, aylara dağılışı aynı seviyededir. Batı bölgelerinde ve diğer alçak bölgelerde senelik sıcaklık ortalaması 25-30°C arasında bulunmaktadır.Ülkenin 1500 metreye kadar yüksekliğe sâhip olan bölgelerde 20°C olan senelik sıcaklık ortalaması, 1500 m’den daha yüksek olan bölgelerde ise, 10°C’ye kadar düşer.

Guatemala yağışları bol olan bir ülkedir.Yağışların en bol olduğu bölge AtlasOkyanusu kıyılarıdır.Her zaman yağmur şeklinde olan yağışın senelik ortalama miktarı 5000 mm civârındadır.Ülkenin orta bölgesindeki dağlık bölge; sıcaklığı daha düşük, yağış miktarının az olduğu bölgedir. Bunun yanısıra yerleşim ve tarım için en müsâit yöreler bu bölgelerdir. Serin bir iklime sâhip olan bölgeler ise ikâmet bakımından îtibar edilmeyen kısımlardır.Ülkede sonbahar mevsiminde tayfun ve fırtınalar görülür.

Tabiî Kaynakları

Ülke topraklarının yarısı ormanlarla kaplıdır. Doğu ve kuzeyde PetenOvasında tropik ormanlar yer alır. BüyükOkyanus kıyılarında bulunan yaprak döken ağaçlar ve savanlar dağlık bölgelerde yerlerini çam ve meşe gibi yaprak dökmeyen ağaçlara bırakır. 3000 m’nin yukarısındaki bölgeler ise tamâmen otluklarla kaplıdır.Tropik ormanlarda yetişen beyaz orkide, Guatemala’nın millî çiçeği olmuştur.Ülke yüzölçümünün yarısını kaplayan ormanlarda pekçok tropik kuş türlerinin yanında, maymun, domuz,jaguar, geyik ve tapır gibi tropik orman hayvanları yaşamaktadır.Ülkedeki mevcut yeraltı zenginliklerinden çinko, kurşun, nikel, kükürt ve krom vardır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Guatemala, nüfus artış hızı yüksek olan bir ülkedir. 9.442.000 civârında olan ülke nüfûsunun yarısını ülkenin yerli halkı olan Kızılderililer teşkil eder. Diğer yarısı ise çoğunluğuna göre, melezler, zenci ve beyazlardan meydana gelir. Mayaların soyundan gelen Kızılderililer, atalarının dil ve kültürünü hâlen muhâfaza etmektedirler.

Din olarak Katolikliği kabul etmelerine rağmen, atalarının dinlerini de tam mânâsıyla bırakmadıklarından, inanç olarak karışık bir yapıya sâhiptirler. Ülkenin hem en kalabılık, hem de en fakir etnik grubudurlar.Melezler, zenciler ve beyazların meydana getirdikleri etnik gruplar umûmiyetle İspanyol kültürünün tesirinde olmalarına rağmen, kendi aralarında bir takım farklılıklar gösterirler.Kızılderili olmayanlara ülkede “Ladinos” adı verilir.Nüfusun 1/8 i başşehri olan Guatemala City’de yaşamaktadır.Resmî dil İspanyolca olup, eğitim ve öğretim ücretsiz olmasına rağmen, okuma yazma bilenlerin toplam nüfusa oranı % 55’tir. Başşehri olan Guatemala City, ülkenin en büyük şehridir.

Siyâsî Hayat

Başkanlık sistemine dayalı bir cumhuriyet idâresine sâhip olan ülkede, bu başkanlık sistemi, her seferinde diktatörlük şeklinde kendisini göstermektedir.Yönetim olarak ülke 22 eyâlete bölünmüştür. Bu 22 eyâlet merkez, doğu, batı, kuzey ve güney olmak üzere beş bölgede toplanır. Halk tarafından dört yıl için seçilen kongre, ülkenin yasama meclisidir. Buna rağmen ülkede eksik olmayan hükûmet darbeleri, 1966 anayasasının işleyişini ortadan kaldırmıştır. 14.1.1986’da yeni anayasa yürürlüğe girdi ve askerî cunta yönetimi sona ererek demokrasiye geçildi.Yeni anayasaya göre yasama yetkisi beş yılda bir seçilen 100 üyeli millî kongreye verildi.

Ekonomi

Ekonominin temeli zirâat ve ormancılığa dayanmaktadır.Ülkedeki yanardağların püskürttüğü lavların kapladığı arâzi oldukça verimlidir.Halkın ekseriyetinin uğraştığı zirâatte yetiştirilen ürünlerden kahve, pirinç, pamuk, muz, şekerkamışı, buğday, kakao, fasulye ve tütün en önemlileridir. Ormanlardan sert kereste, kauçuk ve sakız elde edilir. Hayvancılık BüyükOkyanus kıyılarında büyükbaş, dağlık bölgelerde ise küçük baş hayvancılık şeklinde yapılmaktadır.Genel olarak mâdenlerini teknik yetersizlik sebebiyle gereği gibi değerlendiremeyen ülkede; çinko, kurşun nikel ve kükürt işletilen mâdenlerdendir.Turizm, son senelerde gelişen, ülke ekonomisine büyük katkılarda bulunan bir sektör olmuştur.Guatemala’ya bir yıl içerisinde gelen turist sayısı 500.000’i bulmaktadır.

Gelişmiş bir sanâyisi bulunmayanGuatemala’da, mevcut olan sanâyi yatırımlarında gıdâ ağırlık kazanmıştır.Tekstil, şeker, lastik ve konserve fabrikaları mevcut sanâyii meydana getirir. Dış ticâretini özellikle ABD ve Almanya ile yapar. Dışardan makina, âlet, motorlu taşıtlar ve ilâç ithal eden ülke; kahve, pamuk, muz, şeker, kereste, kauçuk ve sakız ihraç eder. Dünyânın en büyük çiklet üreticisidir. 3000 km’si asfalt olmak üzere toplam 13.000 km karayoluna sâhip olan ülkede, mevcut 1300 km’lik demiryolu BüyükOkyanus kıyılarından Karayip(HondurasKörfezi) sâhillerine kadar uzanır. En büyük limanları, Puerta Barrios ve Champerico’dur. Bir tâne beynelmilel (milletlerarası) havaalanı vardır.

HONDURAS


DEVLETİN ADI: Honduras Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Tegucigalpa
NÜFUSU: 4.996.000
YÜZÖLÇÜMÜ: 112.088 km2
RESMİ DİLİ: İspanyolca
DİNİ: Hıristiyanlık
PARA BİRİMİ: Lempira

Orta Amerika’da yer alan bir devlet. Kuzeyde Antil Denizi, Küba, Haiti, Dominik Cumhûriyeti; güneyde Büyük Okyanus, Nikaragua, Fonseca Körfezi ve El Salvador; batıda Guatemala, doğuda Karaib Denizi, Nikaragua ve Pasifik Okyanusu ile çevrilidir. Pasifik Okyanusuna 90 kilometrelik bir kıyısı vardır. Orta Amerika devletleri arasında en büyük olan ülkedir.

Târihi

Honduras’a ilk yerleşenlerin M.Ö. 2000 yıllarında Mayalar olduğu ileri sürülmektedir. Honduras’ın batı bölgesindeki kalıntılar ve birleşmiş üç merkezdeki (Copan-Honduras, Tazumal-el Salvador, Qurigua-Guatemala) işâretler bunu doğrulamaktadır. 26 Haziran 1497’de İspanyollar Camerun burnuna çıktılar. 14 Ağustos 1502 yılında Cristof Colom, Cape Gracias a Dios bölgesini buldu. Yerli kabîlelerin hâkimiyeti altında bulunan Honduras’ın ele geçirilmesi işi 1524 yılında Meksika’yı alan Hernan Cortes tarafından Cristobal de Olid’e verildi. Fakat Cristobal de Olid isyân edince 1525 yılında Cortes tarafından öldürüldü. Fakat bu sefer yerli kabîlelerle mücâdele başladı. Kabîlelerin reisi Lempira (sonra para birimine isim olarak verildi) daha şiddetli mukâvemet gösterdi. Gümüş ve diğer mâdenler bakımından zengin bir memleket olan Honduras bir müddet biri Tegucigalpa, diğeri Comayagua olmak üzere iki vâlilik hâlinde kaldı.

On altıncı yüzyılda korsanların saldırıları ve Afrika zencilerinin istilâları başladı. 1740 yılında zenciler İngiliz Hondurasını kurdu. Honduras 1821 yılında İspanyol egemenliğinden kurtuldu.

Bir müddet Meksika’da gelişen Agustin de Hurbide’nin rejimi altında kaldılar. 1821 yılında Hurbide İmparatorluğunun yıkılması üzerine Orta Amerika Federasyonuna katıldılar. 1827 yılında başşehir Comayagua yerine Tegucigalpa îlân edildi. Federasyon dağılınca 26 Ocak 1838 yılında tam bağımsızlığını kazandı.

Honduras Roma Katolikliği ve İspanya aristokrasisi tesiriyle politik bölünmelere uğramaya başladı. Tegucigalpa liberal parti ve Comayagua da muhâfazakar partinin merkezi hâline geldi. Bu bölünme komşu devletlerde de mevcut idi.

Guatemalalı diktatör Rafeal Carrear 1844-1865 yıllarında liberalleri idâresi altına aldı. 1849-1863 yılları arasında Honduras, El Salvador ve Nikaragua üçlü konfederasyon kurmuşlardı. Daha sonra İngilizler, Honduras’ın kereste ticâretine el atarak, San Jan Nehrinin ağzını işgâl ettiler. Cleyton-Bulwer antlaşması yapıldı. 1859 yılında İngiltere Moskito bölgesi için Honduras ile bir antlaşma daha yaptı. 1871-1874 Guatemala ve El Salvador harplerinden sonra önce Ponciano Leiva sonra da Aurelio Soto başkan oldular.Soto, Honduras’a yenilikler getirdi.

1933 ile 1949 yılları arasında Tiburcio Carias başkanlığında bir diktatörlük kuruldu. Tarias 1949 yılında devrilerek Juan Manuel Gölvez başkan oldu. Bu dönemde yol, okul, tesis yapımına, içme suyu ve kanalizasyon sistemlerine ağırlık verildi. 1954 seçimlerini liberal Dr. Ramon Villeda kazandı. Birçok karışıklıklar sonunda 6 yıllık ilk başkan olarak seçildi. 1960’da Nikaragua ile olan toprak anlaşmazlığı İspanya Kralı Onüçüncü Alfonso hakemliğinde, Honduras’a Coca Nehri kuzeyindeki 15.600 km2lik arâzinin verilmesiyle sonuçlandı.

1965 yılında Albay Oswaldo Lopez başkan oldu. 1969 El Salvador harbinden sonra da, 1971 seçimlerini milliyetçi Roman Cruz kazandı. ABD’den Swan adaları devir alındı. Bu arada Fifi kasırgası büyük sıkıntılar getirdi.

1975 yılında Albay Juan Alberto Castro bir askerî darbe ile başa geçti. 1981’de sivil yönetime dönmek üzere seçimler yapıldı ise de ordu perde arkasında kalarak yönetim üzerindeki ağırlığını sürdürdü. Cördava’nın başkanlığı sırasında ABD ile ilişkiler daha da güçlendi. 1985 seçimlerinde anayasaya aykırı olarak en çok oyu alan partinin birinci gelen adayın başkan seçilmesi sistemi uygulandı ve Jose Azcona Hoyo başkan oldu. Hoyo 1987’de Kosta Rika’nın önderliğinde Orta Amerika Barış Plânını imzâlayarak ülke politikasını bir ölçüde değiştirdi. 1990 Ocak ayında yapılan seçimleri muhâlefetteki Ulusal Parti kazandı. Böylece 1932’den bu yana ilk defâ bir muhâlefet partisi seçimleri kazanarak iktidara gelmiş oldu.

Fizikî Yapı

Honduras topraklarının çoğu dağlıktır. Batıya doğru dağlar 2500-2750 m yüksekliğe kadar ulaşır.Sierra de Merendon dağ silsilesi Rio Ulua ve Rio Motogua vâdilerinin sınırlarını belli eder. Güneyde sönmüş volkanik dağlar bulunur. Rio Ulua Vâdisi 40 km genişliğindedir. Doğu Mosquitai hâriç, ovaları alüvyonlar ve kalkerlerle doludur. Ülkenin ortasında derin bir çöküntü mevcuttur. Irmakları Ulua, Humaya, Gascoran, Lempa ve Segovia’dır. Nehirlerinin hemen hepsi Antiller Denizine dökülür. İki kıyı arasında uzanan 280 km’lik bir vâdi bulunmaktadır. Honduras’ta Yojoya isimli bir göl de bulunmaktadır.

İklimi

Kuzey kıyıları alçak ve çok sıcaktır. Doğu bölgesi bol yağış alır. Flora ve Fauna bölgesi en çok yağış alan bölgelerdir. Güney kısımlar az yağış alır. Umûmî olarak ekvator ikliminin tesirindedir. Alize rüzgârları kuzeydoğudan eserek ülkeye yağış getirir. İki mevsim vardır. Biri yağışlı kış, diğeri kurak yaz. Antil kıyısı bol yağışlıdır. Ortalama sıcaklık Fonseca Körfezi dâhil 27°-28°C’dir. Diğer yüksek bölgelerde 14°-27°C arasında değişir.

Tabiî Kaynaklar

Bitki Örtüsü ve Hayvanlar: Honduras, vahşi cengeller ve bakkam ağaçlarından meydana gelmiş ormanlarla kaplıdır. Bakkam ağaçları kereste ticâreti için de önemli yer kaplar. Tegucigalpa ve güneyindeki savanlar ve bodur ağaçlar, buraların az yağış aldığını gösterir. Bataklık cengellerinin bulunduğu bölgeye Mosquital denir. Enteresan bir bitki olan “Üst-bitken Bitki” asalak olmamasına rağmen diğer bitkilerin üstünde bol miktarda yetişir.

İnsan nüfûsunun az oluşu, tropikal kuşak hayat şartları ve yüksek dağların fazlalığına bağlanabilir. Vahşi manzara bu yüzden insanın tecâvüzünden uzak kalmıştır. Yüksek bölgelerdeki ormanların bir kısmı da çam ve meşe ağaçlarından meydana gelmiştir. Mongroular, ametal incirler, eğrelti otları, ipekli pamuk ağaçları gibi az bulunan ağaçlar kıyılarda bol miktarda bulunmaktadır.

Honduras ormanları balta girmemiş vahşî tabiatlıdır. Bu ormanlarda dünyâda pek az yerde bulunan çeşit çeşit vahşî hayvanlar, kuşlar ve böcekler yaşar. Siyah ayı, çeşitli cins geyikler, porsuk, tilki, çakal, kurt, jaguar, puma, vaşak, çeşitli yabânî kediler, siyah panter, tapir, iri kertenkele, karınca yiyen, koti, armadillo kertenkelesi, kinkaju, timsah, zehirsiz yılan, maymun, çakal, slot gibi kara hayvanları yanında; tukan, sülün, makao papağanı gibi kuş cinsleri yaşar.

Mâdenler:

Honduras’ta kurşun, çinko, gümüş, altın antimon, civa, kömür, demir ve bakır yatakları vardır.

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfûsun % 60’ı köylerde, geri kalan kısmı şehirlerde yaşar. Halkın % 90’ını melezler, % 7’sini saf kızılderililer, % 3’ünü ise zenci-beyazlar teşkil etmektedir. Nüfûsun en kalabalık olduğu yerler ülkenin merkezindeki vâdilerdir. Önemli şehirleri Tegucigalpa ve San Pedro Sula’dır. Halkın çoğunluğu İspanyolca konuşur.

Din:

Honduras halkı Hıristiyandır. Halkın % 86’sı Katoliktir. 36 bin kadar Protestan vardır.

Eğitim:

Eğitim 8 ile 12 yaş arasında mecburi ve ücretsizdir. Halkın % 40’ı okuma yazma bilmemektedir. Ülkede yüksek okul olarak Pan Amerikan Okulu, Millî Üniversite ve Tarım Ürünleri Deneme Merkezi vardır.

Siyâsî Hayat

Merkezî hükûmet 1965 Anayasası ile icrâ gücünü devlet Başkanına vermiştir. 6 yılda bir başkanlık seçimi yapılır. Kânun yapma gücü Millî Konseye, yargı gücü de Anayasa Mahkemesine verilmiştir. Kongre üyeleri de 6 yılda bir seçilir. Bu seçilenler ikinci defâ tekrar seçilemezler. Her otuz bin kişiye bir kongre üyesi düşer.Seçme yaşı 18’dir. Başkan ve Kongre, ordunun kontrolünde bulunur. Ordu, kongreyi geçici tâtil edebilir. Anayasa Mahkemesinde bulunan hâkimler kongre tarafından altı yıllığına seçilirler.

İdârî olarak 18 bölgeye ayrılmıştır. Bir de merkez bölgesi vardır. Her bölge başkanını, devlet başkanı ve her bölge konseyini de kendi belediyesi seçer. Tegucigalpa ve Comayagua merkez bölgesinin kendine has kânunları vardır. Desteğini daha çok şehirden alan Liberal Parti ve muhâfazakar olan Milliyetçi Parti ülkenin iki büyük partisidir.

Ekonomi

Tarıma dayanan ekonomisi iki ayrı bölüme ayrılır. Yabancı şirketlerin ekonomisi ve bir de çiftçilerle diğer dallardaki şirketlerin sâhiplerinin meydana getirdiği millî ekonomisi vardır. Büyük çapta muz üretimi, ihrâcatının en önemli ürünüdür. Kuzey kıyısındaki yabancı şirketler ekonomisi, yapılan şose yolları ile iç kısımlardaki millî ekonomi ile birleştirilmeye çalışılmaktadır.

Sanâyi:

Sanâyisi, orman ve tarım ürünlerinden ihrâcat yapabilecek ve diğer tüketim maddelerini kendisine yetecek kadar yetiştirme prensibine dayanır. Kuzey kıyıları ve güneybatı bölgesi, gümüş yataklarının bulunduğu Tegucigalpa yerleşme merkezleridir. Gümüşün yanında altın, kurşun, çinko, antimon ve demir de çıkarılır. Memleketin % 44’ünü kaplayan ormanlardan elde edilen kereste önemli bir ihraç ürünüdür.

Sanâyiinin % 50’si besin, % 17’si kereste, % 10’u pamuklu dokuma ve % 8’i tütün işletmelerinden meydana gelir. Ülkede, tekstil, mobilya, tütün, kâğıt, demir-çelik ve çimento fabrikaları bulunmaktadır.

Tarım: Ekonominin % 70’i, gelirin % 45’i, işgücünün % 60’ı, topraklarının % 10 ve ihrâcatın % 50’si tarıma dayanır ve nüfûsun 2/3’si tarımla uğraşır. Topraklarının ancak % 20’si iktisâdî bakımdan işletilir. Geri kalan topraklar çoğunlukla ormanlık ve otlak arâzidir.

Başlıca ürünleri; muz, mısır, kahve, pamuk, hindistancevizi, pirinç, fasulye, şekerkamışı, patates, tütün, kereste, kauçuk, hind darısı, buğday, kakao ve kenevirdir. Topraklarının 69 bin dönümü muz üretimine ayrılmıştır.

Hayvancılık:

Daha çok sığır yetiştirilir. Canlı hayvan ve et ihrâcatı yapılır. Kümes hayvanlarından hindi çok beslenir. Ekime ayrılan toprakların iki misli toprak hayvancılığa ayrıldığı için, toplam tarım sektörünün % 20’sini hayvancılık teşkil eder.

Balıkçılık iyi durumda olup, karides ticârî maksatlarla geniş ölçüde avlanmaktadır.

Ticâret:

1960’lı yıllarda ithâlât-ihrâcat dengeliydi. 1976’da ise bütçe 60 milyon dolar açık verince, bu açığını muz, pamuk, kahve ve çeşitli minerallerin üretimini artırarak kapamaya çalışmıştır.

En fazla ticâret yaptığı ABD’ye sattığı başlıca ürünler; muz, altın, gümüş, maun, kahve, hindistancevizi ve kauçuktur.

Honduras dışarıdan motorlu araçlar ve çeşitli sanâyi malları ithâl eder. ABD’den sonra en çok Kanada ile dış ticâreti vardır.

Ulaşım:

Honduras’da demiryollarının uzunluğu 1004 kilometredir. 17.947 kilometrelik yolun ancak 2200 kilometrelik kısmı asfatlanmıştır. Ulaşım sistemi oldukça yetersizdir. 9 adet hava limanı vardır.







 
 

ormela.tr.gg
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol