KURTULUŞ SAVAŞI (Cepheler) (24 Eylül 1920 - 11 Ekim 1922)

A) DOĞU CEPHESİ

a) Ermeni Meselesi

Fatih zamanında İstanbul’da Ermeni Patrikliği kurulmuştur.

Osmanlı’da Ermeniler, Millet-i Sadıka diye anılmıştır.

Ermeni Meselesi ilk kez Berlin Antlaşması’nda ortaya çıkmıştır (1878).

Ermeniler amaçlarına ulaşabilmek için Taşnak ve Hınçak cemiyetlerini kurmuşlardır.

Ermeniler 19.yy sonlarında Van, Erzurum, Bitlis ve Sason civarında ayaklanmışlardır.

Ermeniler, II.Abdülhamid’e suikast düzenlemişler, fakat başarılı olamamışlardır (1905).

1915’te Ermeniler Van ve Sivas’ta katliam yapmışlardır.

1915’te Tehcir Kanunu çıkarılmış ve Ermeniler Suriye’ye göç ettirilmiştir.

General Harbord, Doğu Anadolu ile ilgili bir rapor hazırlamış, raporda Ermeniler’in yaşadıkları Osmanlı topraklarında Türk nüfusundan fazla olmadığı açıklanmıştır.

24 Eylül 1920’de Ermeniler saldırıya geçmiş, Türk Ordusu Misak-ı Milli sınırlarına kadar ilerlemiş ve Kars Zaferi kazanılmıştır.

Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)

Ermeniler’in isteği üzerine Gümrü Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre:

1. Kars, Sarıkamış, Iğdır, Kağızman Türk Devleti’ne verilecek.

2. Doğu sınırı, Aras Nehri ve Çıldır Gölü’ne kadar uzanacak.

3. Ermenistan Hükümeti, Sevr Barış Antlaşması’nı tanımayacak.

4. Ermenistan, TBMM’nin aleyhine çalışmayacak.

5. Türkler’e saldırıda bulunan Ermeniler dışındakiler isterlerse 6 ay içinde Türkiye’ye dönebilecekler.

Önemi:

Ermenistan TBMM’yi tanıyan ilk devlettir.

Türk Devleti’nin ilk siyasi başarısıdır.

Türk ordusu ilk başarısını Doğu’da Ermeniler’e karşı kazanmıştır.

Kurtuluş Savaşı’nda kurtarılan ilk yer Kars’tır.

Mondros’taki sınırlar ilk kez aşılmıştır.

Batı ve Güney Cephesi güç kazanmıştır.

Rusya’nın 5 Aralık 1920’de Ermenistan’ı işgal etmesiyle Gümrü Antlaşması uygulanamamıştır.

b) Gürcistan'la İlişkiler

Gürcistan’la Batum Antlaşması imzalanmıştır (23 Şubat 1921). Buna göre;

Batum, Artvin, Ardahan Türk Devleti’ne bırakılmıştır.