İletişim Adresi

   
  ORHAN YILDIZ
  Cerkezler
 


ÇERKEZLER



Çerkez kelimesi, etnik ve tarihi anlamda bütün Çerkezleri; bölgesel anlamda ise, Karaçay-Çerkez Özerk Bölgesi'nde yaşayan ve Çerkezce (Adige Dili) konuşan halkı kapsamaktadır.

Çerkezlerin Kafkasya'daki yurtlarına ne zaman ve nereden geldikleri tam olarak bilinmiyor. Bununla birlikte, milattan önce 6'ıncı yüzyılda Karadeniz'in bütün doğu sahillerinde yerleşik oldukları tahmin edilmekte. En eski Çerkez (Adige) destanlarında, Azak Denizi ve Karadeniz ile Kuban ve Don nehirlerinden sıkça bahsedilmesi, bu tahmini doğruluyor. Çerkezler, muhtelif isimlerle adlandırılmakla birlikte, genellikle Çerkez, Adige veya Abhaz diye isimlendirilir.

Bugünkü Ukrayna'da da, Çerkezlerle ilgili şehirlerin bulunması, bu kavmin, eski zamanlarda kuzeye kadar yayılmış olduğunu göstermektedir. Çerkezlerin daha güneye yerleşmeleri, 12 ve 15'inci yüzyıllar arasında gerçekleşti. Evliya Çelebi, 17'inci yüzyılın ortalarında, Kırım'dan Kafkasya'ya geçerken, Taman Yarımadası'nda Çerkezlerin; Kuban Irmağı'na kadar olan bölgede de Nogay Türklerinin meskun olduğunu kaydeder.

Cevdet Paşa, Çerkezistan'ı; batıda Karadeniz, güneyde Gürcistan, kuzeyde Kuban Irmağı ve doğuda Kafkasların en yüksek tepesi olan Elbruz Dağları ve Terek Irmağı ile sınırlı bir ülke olarak tanımlar. Çerkezlerin Müslüman olması, 14'üncü asırdan itibaren başladı. İslam tesiri, Kırım yoluyla Çerkezlere ulaştı.

İslamiyet'in tam olarak yerleşmesi ise, Osmanlı hakimiyeti döneminde, 1781'den itibaren, kendisi de Çerkez olan Ferah Ali Paşa yönetiminde gerçekleşti.

Ferah Ali Paşa'nın Çerkezistan'da attığı devlet düzeni temeli, daha sonra 1830'lardan itibaren Ruslara karşı başlatılan mücadelenin muntazam bir çizgide gelişmesini sağladı. Şeyh Şamil'in Çerkezistan'daki naibi Mehmed Emin Bey, Ferah Ali Paşa'nın kurduğu dini ve askeri teşkilatı esas alarak, 1841'de Çerkezleri iyi bir düzene soktu. Abadzeh, Şapsığ, Ubıh ve diğer Çerkez kabileleri, ilk defa demokratik esaslar üzerine kurulu, siyasi bir ittifak oluşturdular. Bazı Çerkez feodallerin bu ittifaka engel olma teşebbüsleri sonuçsuz kaldı.

Kafkas milletlerinin, Rus yayılmacılığına karşı verdikleri mücadeleyi 1859'da kaybetmeleri üzerine, diğer topluluklarla birlikte Çerkezler de yurtlarını terk etmek zorunda kaldılar. Esasen, daha Kafkasya'da Ruslara karşı verilen mücadele devam ederken, Petersburg'da Rusların oluşturduğu bir komisyon, 10 Mayıs 1862'de, 'askeri ve siyasi bir tedbir olarak Çerkezlerin tehcirine' karar vermişti.

Ünlü Türk Dilbilimcisi Şemseddin Sami'ye göre, bu tarihte Çerkezlerin nüfusu yaklaşık olarak 1 milyondur. Rus kaynakları, 1858 itibarıyla Kafkasların kuzeyindeki erkek Çerkez nüfusunu 350 bin olarak kaydeder. Bu da, o bölgedeki Çerkez nüfusun en az 700 bin olduğunu göstermektedir. Yine, Çerkezlerin Tuapse bölgesindeki kolu olan Şapsığ'da 300 bin nüfus olduğu kaydedilir. Karadeniz sahilleri ile steplerde ve dağlık kesimler ile Abhazya'dakiler de dahil edildiğinde, o tarih itibarıyla toplam Çerkez sayısı 2 milyon olarak tahmin edilmekteydi. Bazı Çerkez kaynakları ise, büyük göç öncesindeki toplam nüfusu 3 milyon olarak telaffuz etmektedir.

1860'ta başlayan ve 1864'ten sonra yoğunluk kazanan büyük göç sırasında Türkiye'ye göç eden Çerkez sayısı, Rus kaynaklarına göre 400 bin. Çerkez kaynakları, bu sayının çok daha fazla olduğunu, fakat bu göç sırasında 1 milyon 500 bin dolayında insanın, çeşitli hastalıklar yüzünden yollarda öldüğünü belirtmekte. Büyük göçten sonra Kafkaslarda; Şemseddin Sami'ye göre 460 bin, Kazanlı tarihçi Martuki'ye göre de 500 bin Çerkez kalmıştır.

1877'de Osmanlı-Rus Savaşı'nın başlaması üzerine, Kafkaslarda kalan Çerkezler yeniden ayaklandı. Kabardey'den Karadeniz'e inerek, Sohumkale'de Osmanlı kuvvetleriyle irtibat sağladılar. Fakat, savaşı Osmanlı Devleti'nin kaybetmesi, Çerkezlerin mücadelesini de sonuçsuz kıldı.1917 Komünist Devrimi'nden sonra da, tüm Kafkasları idari bakımdan yeniden şekillendiren Ruslar, bölgedeki Çerkezleri muhtelif özerk bölgeler ve eyaletler şeklinde taksim etti. Bugün Kafkaslardaki Çerkez nüfusun büyük bölümü; Abhazya, Adige Özerk Cumhuriyeti, Kabardey-Balkar Özerk Cumhuriyeti, Şapsığ Milli Nahiyesi ve Karaçay-Çerkez Özerk Cumhuriyeti'nde bulunuyor.

Günümüzde Çerkez toplulukların önemli bir bölümü de Türkiye'nin muhtelif yörelerinde yaşamaktadır. Değişik Çerkez boylarına mensup grupların Türkiye'deki sayısı, çeşitli araştırmacılar tarafından 700 bin ile 1 milyon arasında tahmin ediliyor. Tamamı sünni Müslüman olan bu gruplar, hemen hemen tüm illere dağılmış durumda.







 
 

ormela.tr.gg
 
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol